Onverwacht kreeg ik een telefoontje van een vrouw. Ze had een bijzondere vraag.Er is zoveel meer wat ons drijft…
We doen zo vaak dingen waarvan we vaak niet weten wat ons werkelijk beweegt. Toen ik ooit in de kraamzorg begon, 4 jaar na het overlijden van mijn oudste dochter, wist ik dat ik daar iets in mezelf zou tegenkomen. Maar ik zei er “ja” tegen. Toen ik in de opleiding zat tot haptotherapeut, werd ons, studenten, de vraag gesteld wat ons hiertoe bewogen had. Voor mij was het niet mijn intentie om therapeut te worden, maar om bij mezelf te komen en om verder te helen. In beide gevallen had ik enigszins weet van mijn onderliggende motivatie.
Daarentegen, toen ik een Menarcheboek voor mijn dochter Emma ging maken, dacht ik dat ik het vooral voor haar deed. En dat was ook zeker zo. Ik wilde haar iets geven voor haar eerste menstruatie. Een nieuwe, positieve boodschap, een fijne ervaring, een persoonlijk geschenk speciaal voor haar.
Gaandeweg de jaren heb ik tijdens dit creatieproces zoooooveel ont-dekt, sluiers opgetild waardoor diepere lagen tevoorschijn kwamen. Ik ont-dekte …
– dat ik veel creatiever ben dan ik dacht.
– dat ik zo mijn liefde voor Emma kon uiten.
– en dat ik (indirect) ook mijn moederliefde voor mijn verloren dochter kon laten stromen, wat destijds abrupt stopte toen ze plotseling stierf.
– dat ik kon bijdragen in het leven van een meisje dat opgroeit tot volwassen vrouw, door meer bewustzijn te brengen over vrouw-worden.
– dat ik kon bijdragen in het zoeken naar balans van het mannelijke en vrouwelijke in onze nog patriarchale wereld.
– dat ik kon helen in de relatie met mijn (voor)moeder(s) en vader.
– dat ik kon helen in het te vroeg verliezen van mijn eigen onschuld.
– dat ik mijn eigen veiligheid weer kon herwinnen….
Zoveeeeeeel ….. Ik ontdekte steeds weer een nieuw laagje.
Dit is allemaal meegekomen tijdens dit hele proces, in de onderstroom. Daar had ik destijds, toen ik eraan begon, geen weet van. De gelaagdheid is me gaandeweg de jaren duidelijk geworden.
Deze week werd het weer duidelijk hoe de vrouwen, die gestart zijn met het nieuwe traject Menarcheboek maken, dat ook niet alleen gedaan hebben vanwege het geschenk voor hun dochter. Ook bij hen zijn er zoveel meer redenen. Al hebben ze daar misschien nog geen weet van. Deze eerste bijeenkomst kwam al een en ander tevoorschijn.
Bewust of onbewust is het de roep van hun ziel die ze volgen.
Verschillende moeders werden geraakt in oude pijn. Met het verdiepen in de vrouwenthema’s ont-dekten ze wat tot nu toe verdekt is gebleven. De pijn van waar het in hun eigen levens anders of niet goed is gegaan. Soms nog zonder woorden, alleen de pijn voelend. Zeker in relatie tot de moeder. Die waarschijnlijk ook weer haar verhaal te vertellen heeft.
Het is een gelaagd traject voor moeders van dochters. Evenals ook de andere VrouwenPOORTboek trajecten,
Er is zoveel meer dat ons drijft!
https://dederiekdaum.nl/vrouwen-poort-boeken/
Zoveel schriften bij elkaar, allemaal gevuld met woorden, door mij geschreven.
Ze was geraakt door de blogs die ik geschreven had. Het gaf haar het gevoel dat ze bij mij een traject wilde volgen in de hoop dat ik haar verder kon helpen. Ze had het ervoor over om hiervoor maandelijks een lange reis te maken. Wel was het traject wat buiten haar comfortzone, vertelde ze me.
“Ik zit in mijn winter” is één van de manieren om te zeggen dat je menstrueert. Onbekend voor jou? Mogelijk kan je er wel iets bij aanvoelen. Wat zou ermee bedoeld worden?
Het was weer zo’n bijzondere bijeenkomst. Deze vrouw komt nu ruim een half jaar bij mij om een VrouwenROUWboek te maken. Ze begon met maandelijks een sessie, maar nu het traject vordert kiest ze ervoor om wat langere tussenpozen – meer creatieruimte – te hebben.
Terugkijkend op mijn grote verliezen, zoals na het sterven van mijn oudste dochter, heb ik ervaren dat het hele proces met álles erop en eraan me heel veel gebracht heeft. Dat waren ook mijn woorden op de dag dat ik haar dood had gevonden: “Dit mag me niet ten onder doen gaan, dit moét en zal me wat gaan brengen.” Dat was een innerlijke keus.
Een nieuw ei!
Eieren zijn om gelegd te worden, maar dit ei heeft wel wat tijd gevraagd voordat het naar buiten kwam. Bij deze:
Tok – Tok – Tok! – ik heb een nieuw ei gelegd!
Al meer dan een jaar ligt het idee er, ben ik erop aan het broeden: Hoe zal ik het doen? Is ‘t goed genoeg? Is dit het? Of…
Afdalen in mezelf, luisteren, verfijnen. Wat is het wel en wat wordt het niet? En wat zal zich nog ontvouwen wat ik nu nog niet weet?
Een jaar geleden kreeg ik de vraag van een van mijn deelneemsters, een moeder die een MENARCHEboek maakte: “Bied je ook een traject over de Overgang?”
Vorige week kwam van een andere vrouw opnieuw de vraag…
Misschien is het net dat zetje dat ik nodig heb. Want ik vind het spannend…
Maar: in oktober start ik met een traject waarbij je een creatief boek maakt over Je eigen Overgang, als vrouw.
Net als bij de andere trajecten krijg je van mij informatie, ga je bezig met jouw persoonlijke verhaal rondom dit thema door in jezelf af te dalen, erover te schrijven en het creatief te verwerken. Erover in gesprek gaan en delen doen we in een groep met vrouwen.
De overgang: daar is al veel over geschreven en gesproken. Vaak negatief. Vaak wordt het gezien als een “ziekte”, waarvoor je medicatie moet gebruiken. En ja, soms is het fijn om de processen in deze fase, die niet altijd gemakkelijk is, te ondersteunen. Maar deze fase vraagt ook om iets anders. En daarover gaat dit traject.
Dit traject wordt een verdieping in jezelf en gaat over wat deze fase jou te brengen heeft. Net hoofd, hart en handen verbind je je met jezelf – ook in deze fase van transformatie. Door de poort van jouw overgang. Je maakt een uniek eigen creatief “POORTboek” over jouw overgang en gaat daarmee je eigen unieke proces.
Start: woensdagmorgen 11 oktober 2023
8 ZOOMbijeenkomsten (1x per maand, incl. winter en zomerpauze) en als afronding een hele dag (11 sept 2024) samenkomen.
Aanmelden en info: ddaum@euronet.nl / 06 30623794
www.dederiekdaum.nl/vrouwen-poort-boeken/overgangsboek-maken/
Afgelopen week, en eigenlijk de weken daaraan vooraf al, kon ik het weer voelen. De woorden die het uitdrukten waren: “Ik wil niet!”
Opgegroeid in een tijd en situatie waarin grenzen ver te zoeken waren is het voor mij een zoektocht geworden om weer te gaan voelen waar mijn eigen grenzen liggen. Enerzijds zijn ze wat strak komen te liggen, als reactie op het grenzeloze. Anderzijds vind ik lang niet altijd makkelijk om er primair naar te handelen. Mijn primaire innerlijke reactie wordt me vaak pas later duidelijk. En toch, het verandert.Mijn latere vriend verklaarde de situatie, waarin ik opgroeide, als “volkomen losgeslagen, absurd, en van God los”. Ik opperde nog dat het ook wel leuk was en we bijzondere dingen meemaakten. Voor mij was onze situatie thuis “normaal” geworden. Ik had geen vergelijk. Terwijl ik heel veel momenten heb gehad dat ik het absoluut niet normaal vond, ik me opsloot op mijn kamer omdat ik zo bang was. Hij opende mijn ogen voor een nieuw perspectief, een andere kijk op de situatie zoals die geweest was. Zo kon ik met terugwerkende kracht gaan voelen waar ik mijn grenzen had opgerekt en verlegd, mijn grenzen overschreden waren en waar ik ze had laten overschrijden. Gaandeweg kreeg ik zo weer gevoel voor proporties.
Vaders
In mijn vroege kindertijd. was mijn vader er als een liefdevolle vader. Hij zat altijd vol creatieve ideeën, zong en las voor, was er met zijn aandacht voor mij. Vanaf mijn elfde veranderde dat. Hij verdween, emotioneel en fysiek, uit mijn leven. Ik vermoed ook dat hij, met zijn geschiedenis, er niet toe instaat was geweest om me te begeleiden in mijn vrouw-worden. En het zou me niets verbazen dat hij, ergens diep in zijn hart, gewild had dat ik (en ook mijn zussen) een meisje bleef. Dat gemis aan een volwassen vader heeft mijn leven en vrouw-zijn beïnvloed: in relaties met mannen, in mijn relatie met mijn innerlijke man, in relatie met de wereld. Ik ben veel op kracht gaan doen. Mijn best gaan doen om mezelfte manifesteren en mezelf staande te houden in de wereld. De verinnerlijkte steun van mijn vader (“Toe maar, je kan het, ik geloof in jou”) ontbrak.
In mijn trajecten schenk ik altijd aandacht aan de relatie van een dochter met de vader. Afgelopen week nog vertelde ik hierover aan de moeders, deelneemsters van het traject Menarcheboek, een creatief boek als geschenk voor de eerste menstruatie van hun dochter. We spraken over de impact van deze relatie op een meisje dat vrouw gaat worden. Hij is voor haar de eerste man in haar leven. Zijn invloed is verstrekkend op een vrouw-in-wording. Realiseren vaders zich dat?
Ook voor de moeders was het een eye-opener om op deze manier naar (ook) hun eigen vaders te kijken. Stof om te laten bezinken en te doorvoelen hoe deze relatie in hun eigen leven een rolspeelt.
Eind mei was ik naar de bevlogen boekpresentatie van Jeroen de Jong. Hij schreef een belangrijk boek voor vaders. Vaders realiseren zich vaak onvoldoende hoe belangrijk ze zijn in het leven van hun kinderen. Jeroen heeft er met zijn “Praktijkvader” zijn werk van gemaakt: vaders inspireren en begeleiden in hun vaderschap. Prachtig. Dit gun ik alle vaders en ook hun kinderen. Hierover schrijft hij in zijn boek “Vadervuur”. Een échte aanrader!
In mijn trajecten komt er iedere maand weer een ander verdiepend onderwerp, wat vrouwen doet reflecteren op hun eigen leven en vrouw-zijn.
Ben je ook geïnteresseerd in het onderzoeken van de thema’s rond vrouw-worden en vrouw-zijn? Dat kan in een traject Menarcheboek maken (voor je dochter) of in het traject “Ode aan je vrouw-zijn” (voor jezelf). In beide trajecten heb je als resultaat een heel eigen creatief boek. Want creëren en verdiepen vormen de basis van mijn trajecten.
https://dederiekdaum.nl/vrouwen-poort-boeken/
Ach, dat lieve meisje in mij. Vroeger nam ze heel veel ruimte in, ook toen ik allang volwassen was. Ik vond haar lastig, weer dat gezeur of dat drama. Maar ze vertelde me iedere keer van haar verdriet en haar angst die ze had doorstaan. Ook nu klopt ze nog wel aan, want zij is ook in mij.Boeken
Boeken: je kan je er aan laven. Even in het verhaal van een ander duiken. Een fantasie, een waargebeurd verhaal, de beelden van een ander. Je kan er in wegdromen of vluchten, je kan je laten voeden of meereizen in andermans avontuur.
Mensen zijn vaak verbaast te horen dat ik geen lezer ben. Juist omdat ik jaren lang intensief met het dikke boek “De Ontembare Vrouw” heb gewerkt. Voor velen een “Bijbel”, voor anderen niet om door te komen.
De boog van leesconcentratie is bij mij niet zo groot. Er zijn niet veel boeken die ik heb uitgelezen. Toch ken ik het wel. Maar als ik een boek echt gelezen wil hebben, tenminste als het geen roman of biografie is, dan wordt het vaak een soort van studeren. Zitten, focussen, aantekeningen maken en ‘volharden’. Heel fijn als het me lukt!
Soms lijkt het als dat ik daarmee iets mis. Anderen hebben zoveel boeken gelezen, die ik ook graag zou lezen. Maar er is vanbinnen geen ruimte voor om het op te nemen. Wel korte stukjes, dat gaat vanzelf.
Want hoe heerlijk is het om te leren via de ervaringen van anderen. De weg die zij zijn gegaan, de lessen die ze hebben geleerd. Dat kan zo inspirerend zijn. Voeding voor de ziel.
Ook is het heel fijn om in je eigen verhaal te duiken en je eigen boek te maken. Want daar ligt zoveel rijkdom verborgen aan ervaringen, lessen en ontdekkingen. Bij het diep duiken kan je de parels uit je leven opdelven en balans opmaken voor wat er nog komt.
Dat is wat ik al jaren doe. Ik maak een eigen boek. Niet zozeer een boek voor de wereld om uit te geven. Maar ik maak een heel eigen uniek boek, waarin ik me in belangrijke thema’s verdiep. Poorten die ik door gegaan ben, overgangen die ik door mijn leven heen heb doorstaan van levensfase, rouw en groei. Daarover schrijf ik, dicht ik, teken en schilder ik en alles wat daar bijdraagt aan het creatief proces. Alles wat mij helpt om daar uitdrukking aan te geven. Heerlijk! Hier laaf ik me aan, hier voed ik mezelf, hier groei ik van. Voeding voor mijn ziel.
En ik kijk met een veel mildere blik naar mezelf en naar mijn leven.
Mijn leven krijgt steeds meer en dieper betekenis. Gepassioneerd voel ik me over elke nieuwe ontdekking die ik doe. En begrip en compassie voel ik met terugwerkende kracht over gedachten, gevoelens en (onvervulde) behoeften uit het verleden, omdat met dit ‘verwerken’, letterlijk en figuurlijk, alles op haar plek valt. Ik val op mijn plek. Wat een vreugde!
Dit gun ik andere vrouwen ook. Vandaar dat ik verschillende trajecten aanbied aan vrouwen, waarin ik je begeleid om je eigen boek te maken. Het boek waarover ik hierboven schrijf noem ik “Ode aan je Vrouw-zijn”.
www.dederiekdaum.nl/vrouwen-poort-boeken/ode-aan-je-vrouw-zijn-levensfasen-van-een-vrouw/
Wacht niet te lang
Moeders denken vaak: “Het duurt nog even voordat mijn dochter gaat menstrueren.“
Het had best even geduurd, haar dochter was al 16 jaar. Maar voor deze werkende moeder van 4 kinderen, die een heel actief leven leidt, gaf dat de ruimte om in alle rust in het geheim te werken aan het geschenk voor haar dochter’s eerste menstruatie, de menarche. Het moest een verrassing blijven.
Ik wist me soms geen raad met al mijn liefde voor haar. Ik had haar nog zoveel te geven. Ik had gefantaseerd over wat ik allemaal met haar zou gaan meemaken. Ik verheugde me op de zomer: samen naar het strand met een emmertje en een schepje, spelen in het zand.In wat voor een wereld leven we?
Als moeder van een bijna 19jarige dochter voel ik me regelmatig verontwaardigd en boos. En tegelijkertijd machteloos en verdrietig, dat zij vrouw is/wordt in een wereld die ver weg is van wat natuurlijk is. Ver weg van al onze gezonde grenzen. Ver weg van natuurlijke waarden die doodnormaal zijn. Onze kinderen kennen de maatschappij zoals die is niet anders, helaas. Zij vinden het normaal. Ook wij zijn het normaal gaan vinden.
Jij ook? Ik niet.
Op de cover van het tijdschrift LINDAmeiden valt me als eerste de foto op van een meisje, waarbij je zo in haar kruis kan kijken. Ze kijkt er niet echt blij bij. Daarbij staan de woorden “BLOED EERLIJK – We moeten het hebben over menstrueren”.
Ik had het tijdschrift al eerder ergens zien liggen, maar ervan weggekeken. Ik wilde het (nog) niet zien. Het hele beeld vind ik suggestief en pornografisch getint.
Wie heeft dit bedacht, is het eerste wat het in mij oproept. Wie was de fotograaf? Mijn neiging is om te denken dat een man (sorry, mannen) dit bedacht heeft. Maar ik weet dat er ook vrouwen zijn die zó ver van hun eigen natuurlijke vrouw-zijn afstaan en hun eigen grenzen verloochenen, evenals ook die van andere vrouwen, dat ik niet verrast zal zijn als een vrouw dit bedacht heeft.
En dan gaat het hier over Meiden. Dit tijdschrift is bedoeld voor Meiden tussen 18 en 28 jaar. Waarom deze foto, bij een onderwerp -MENStruatie – dat zo natuurlijk vrouwelijk en menselijk is? Waar slaat dit op, vraag ik me af?
In de groep met moeders, die ik begeleid bij het maken van een geschenk voor hun dochters eerste menstruatie – een Menarcheboek ( www.dederiekdaum.nl/vrouwen…/menarcheboek-maken/ ) – kwam het ter sprake. Wat er klonk was vooral weerzin en verontwaardiging. Ze riepen me op om een ander geluid te laten horen.
Officieel zijn de meisjes – “Meiden” – volwassen in deze leeftijdscategorie van 18 tot 28 jaar. Moet kunnen, zou je kunnen denken. Maar voor wie deze leeftijd gepasseerd is: herinner je je de kwetsbaarheid nog van deze leeftijdsfase? Zeker de eerste jaren vanaf je 18e.
Je gaat de wereld in, waarin heel veel verleidingen zijn. Moet nog ontdekken wie je nou eigenlijk bent, je losmakend van het gezin van herkomst. Je bent nieuwsgierig en open. Hoe stevig sta je in jezelf om je grenzen aan te geven? Om te doen wat jij wilt en goed voelt voor jou? Hoe snel laat je je meenemen door de groep, door wat anderen doen, gewoon om erbij te horen? Hoe verleidelijk is het geld?
Met zo’n foto op de cover, en dan nog niet te spreken over de negatieve toon waarop menstruatie hier wordt neergezet, ga je als jongere toch denken dat het normaal is om je benen te spreiden voor Jan en alleman? En dat menstrueren alleen maar kommer en kwel is, het (nood)lot van de vrouw?
We zijn de weg kwijt. We zijn gaan accepteren dat we in een wereld leven waarin onze natuurlijke grenzen overschreden worden. We voelen niet eens meer wat onze grenzen zijn. Iedereen doet het, dus waarom jij dan niet? En velen onder ons zijn het contact met de natuur en je eigen natuur verloren.
Ben ik ouderwets? Dat zou je kunnen denken. Maar ik weet dat ik een voelend mens ben en deze gevoelens neem ik serieus. Ze helpen me trouw te zijn aan mezelf.
Wees eerlijk: zou jij (vrouw of man) met je benen gespreid op deze cover willen staan? Wat doet het jou als je hiernaar kijkt? En waarom zij, dit meisje, dan wel?
Toen ik mijn dochter vroeg of zij het zou doen zei ze “Nee”. Gelukkig.
Laten we wakker worden!
Dit plaatje heb ik zelf gemaakt.
Ben je nieuwsgierig naar de foto waarover ik schrijf? Die mag ik niet vermenigvuldigen en kan ik hier dus niet tonen. Kijk zelf naar de editie 41 maart/april 2023 van LINDA meiden: https://shop.linda.nl/product/linda-meiden-41/
Zo heette de cursus, die ik jaren geleden gaf: “Oud worden, een hele uitdaging”. Ik was gevraagd door een vriend om dit samen met hem te doen. Het werd voor onszelf een hele uitdaging, omdat de ouderen waarmee we te maken kregen zich niet buiten hun bekende straatje lieten uitnodigen. Ze mopperden vooral over hun leef- en woonsituatie. En ik begrijp dat deze eenzijdige manier van oud worden dan een moeilijke fase wordt.
Ik ging naar mijn kamer, daar waar alles of veel ontstaat. Al lange tijd had ik het uitgesteld, terwijl ik me had voorgenomen om er na de feestdagen mee te beginnen.
Ze vroeg me of ik haar dochter wilde leren spinnen. Ze hadden wel een spinnenwiel, maar wisten niet hoe het moest. Zo kwam het dat ik vorige week weer eens achter een spinnenwiel zat. Ik had het sinds mijn puberteit, niet meer gedaan.
Dit schilderij, geschilderd door Elly Kuipers, kreeg ik voor mijn verjaardag. Het is oorspronkelijk iets donkerder, maar ik heb haar op de foto wat “opgelicht”. Er mag wel wat meer licht op haar schijnen. Het is namelijk een verbeelding van de oermoeder. Moeder aller moeders. Zij, die álle moeders is voorgegaan. Zij staat voor schepping, geboorte en vruchtbaarheid. Onze voedster en hoedster. De eerste moeder, de (oer = ) oorspronkelijke moeder, waar wij allen vandaan komen, vele generaties terug. Zij vertegenwoordigt het cyclisch wezen van groei. Ze is de eerste vrouw, de oervrouw.
“Dederiek, we gaan niet zitten simmen”, zei ze, toen ik kwam om afscheid te nemen. Ik wist niet precies wat ze bedoelde, ik dacht dat ze ‘niet zeuren’ bedoelde. Maar de boodschap was duidelijk: ik moest me koest houden. Later begreep ik dat het ‘niet huilen’ betekende. En ja, dat kon ze niet. De enige keer dat ze het wel had gekund (vertelde ze me destijds) was na het onverwacht overlijden van mijn dochter. Mogelijk was ze bang dat ze zou breken bij ons allerlaatste samen-zijn?
Ik volgde aan tafel een gesprek tussen twee mannen. Ze spraken op een gewichtige manier over schoonheid. Ik hoorde ze over musea, kunst en meer-van-dat spreken. Maar ik miste iets. Ik opperde dat voor mij schoonheid met natuur verbonden is. De natuur met álle seizoenen: opkomen, blinken en verzinken. Ze vielen even stil en gingen er eigenlijk niet op in, maar vervolgden hun gesprek over “hun” schoonheid.
Weet jij waar de naam Januari vandaan komt?Moeder: ben jij voorbereid?
Je denkt misschien: Menstruatie?! Dat komt pas in haar puberteit. Dat duurt nog even.
Maar ben je als ouder er ook op voorbereid?
Steeds meer meisjes beginnen vroeger te menstrueren. Gemiddeld is het rond haar 12e en 13e jaar. Maar soms al met haar 11e, of zelfs 10e en bij uitzondering menstrueert een meisje al op haar 9e!
Niet dat je dat nu als uitgangspunt moet nemen. Maar hoe fijn is het voor je dochter als haar moeder is voorbereid als haar eerste menstruatie zich aandient? Wat doe je wel en wat niet, wat zeg je wel en wat niet? Welke boodschap wil je haar meegeven? Jouw reactie heeft namelijk nogal wat invloed op hoe zij het beleeft. En welke boodschap geef je tot nu toe door over je eigen menstruatie? Mag het er zijn of hekel je het? Of … Onbewust pikken kinderen dat op. En niet alleen meisjes, maar ook jongens, die mogelijk later weer vriendinnetjes krijgen.
Een deelnemende moeder begon bij mij aan een traject Menarcheboek (menarche = 1e menstruatie) maken, terwijl haar dochter pas 6 jaar was. In de evaluatie stelde vroeg ik: Heb je er voor jezelf, als vrouw, ook van geleerd? Zo ja, wat? Waarop zij antwoordde:
“Nog het allermeeste. Ik heb veel meer zelfacceptie op het vrouw zijn, ik voel me veel meer vrouw, mijn cyclus mag er zijn, ik ben meer heel. Samen met dit traject ben ik andere trajecten gestart waardoor ik in beweging ben gekomen en een ander mens ben geworden. Ik ben het traject en jou daar erg dankbaar voor.”
Wat fijn voor haar nog jonge dochter, dat haar moeder nu anders staat in haar vrouw-zijn en haar iets anders over vrouw-zijn kan voorleven. En natuurlijk voor de moeder zelf is het een fijne ontwikkeling.
Dus, wat is het juiste moment om te beginnen met dit traject? Met het maken van een mooi boek als geschenk voor dochters 1e menstruatie, de Menarche?
Sommige vrouwen beginnen laat, als hun dochter 12 of 13 is. Er komt dan veel druk op het creatieproces te staan als ze het echt willen geven op het moment dat de menarche zich aandient. Toch liever iets dan niets.
Anderen willen heel vroeg beginnen. Aandachtspunt is dat je daarmee niet voorbijgaat aan de leeftijdsfase van je kind op dat moment. Anderzijds heeft de moeder wel alle tijd om te creëren en kan ze alle opgedane inzichten meenemen en integreren en het voorleven van vrouw-zijn.
Zelf deed ik er 3 jaar over en begon ik toen mijn dochter 10 jaar was. Ik kon in alle rust bezig zijn met creëren. Geen druk, geen haast.
En ook, wat geeft het als je pas later een boek schenkt? Ook dat is mogelijk. Want het is en blijft een mooi geschenk: voor dochter als boek én voor moeder over haar eigen vrouw-zijn en creatieproces.
Op woensdagmorgen 18 januari geef ik online een korte workshop: “De 1e Menstruatie van je Dochter”: www.dederiekdaum.nl/wat-ik-bied-vrouwenbegeleiding/workshop-de-1e-menstruatie-van-je-dochter/
Op woensdagmorgen 1 februari start ik een nieuw traject Menarcheboek maken: www.dederiekdaum.nl/vrouwen-poort-boeken/menarcheboek-maken/
Vier keer per jaar trek ik me terug op een woonboot, met een groep vrouwen. We komen samen om innerlijk werk te doen. Altijd als ik ga en er instap vind ik het spannend. Soms zelfs als dat ik in het hol van de beer kruip. Wat in mezelf zal ik nu weer ontmoeten? Kan ik erbij komen, erbij zijn en blijven? Kan ik zijn in Waarheid en Echtheid met mezelf en de anderen? Durf ik alles aan te kijken? En dat te omarmen, ook waar ik het (nog) niet zie?Te druk? Te moe? Geen tijd?
Ik voel me wel eens bezwaard … ja echt … als ik vrouwen die ik begeleid weer een of meerdere opdrachten geef. Ooit zei eens een vrouw, weliswaar met een lach, maar toch: “Jij ook altijd met jouw opdrachten!” Ze gaf toe, dat ze allergisch was voor opdrachten.
Ik weet dat ik wat van de vrouwen vraag als ze eenmaal een traject bij mij starten. Maar ik geef niet opdrachten om je iets op te dragen, maar omdat het bijdraagt aan en deel is van het proces, jouw proces.
We leven in een tijd waarin we zoveel moeten en doen. Te veel! Er is geen tijd over, eerder tijd te kort. Hoe kan je dan thuis nog tijd vrijmaken voor (bijvoorbeeld) opdrachten?
En dat is nu net de crux: enerzijds heb je het te druk en kan je niet ontspannen, anderzijds moet je dan nog weer wat doen. Deze twee zijn verbonden met elkaar: door iets ANDERS te doen kan je gaan ontspannen, verwerken en vitaliseren.
Als ik hier zelf mee worstel, wil ik niets meer. ’t Liefst ga ik dan ’s avonds op de bank liggen en zet ik de tv aan. Met als gevolg dat ik in slaap val en na een tijdje wakker word met een ontevreden gevoel. Ik voel me leeg en a-vitaal. En ik ga maar naar bed.
Inmiddels weet ik uit ervaring dat als ik een andere keuze maak, dat er ook iets anders gebeurt. Elke keer weer verrassend. Als ik iets ga maken, iets creatiefs ga doen (tekenen, schilderen, knippen/plakken, naaien, dichten, etc.) dan word ik vitaal, blij en opgewekt. Liefst ga ik dan door tot in de late uurtjes. Ik kan bijna niet meer stoppen. Met een gevoel van diepe tevredenheid stap ik mijn bed in.
Wat er in feite gebeurt, met deze andere keuze, is dat – na een dag van presteren, doorgaan en focussen – ik ruimte maak voor het vrouwelijke, voor het scheppende principe, voor mezelf en voor bezieling.
Dat bied ik in mijn trajecten over vrouw-zijn. En daarbij help ik je:
- te (her)verbinden met je vrouwelijke scheppende natuur
- te (her)verbinden met je eigen unieke creativiteit
- bij het herkennen van en omgaan met je creatieve blokkades
- bij alles vorm te geven in een concreet “kunstwerk”, jouw unieke boek
- te enthousiasmeren om je hartenklop en zielenroep – dat waar je blij van wordt – te volgen
Een creatief traject over vrouw-zijn is gebaseerd op 3 kernwaarden:
Hoofd: je ontvangt van mij veel informatie over alles wat met vrouw-zijn te maken heeft.
Hart: er is aandacht voor jouw persoonlijke verhaal en voor waar jij blij van wordt. Je hart maakt een sprongetje!
Handen: je gaat met dit alles concreet bezig en geeft dat vorm in een eigen, uniek en creatief boek.
Donderdag 26 januari 2023 start ik voor het eerst een groepstraject: Ode aan je Vrouw-zijn. Een mooi geschenk aan jezelf: verdiepend in je vrouw-zijn en dat vormgeven in een mooi eigen creatief boek voor jezelf. Meer info:
https://dederiekdaum.nl/vrouwen-poort-boeken/vrouwenboek-ode-aan-je-vrouw-zijn-maken-over-de-verschillende-levensfasen-van-een-vrouw/
Tijdens mijn ochtendoefeningen valt het me op wat er mogelijk is in mijn lichaam als ik geduld heb en wacht. Vroeger leerde ik dat ik moest rekken en veren. Maar rustig aanwezig-zijn bij de stretch, daarin ontspannen én wachten doet me regelmatig weer verbazen wat er dan mogelijk is.
Als vrouw doorloop je vele fasen, elke fase markeert zich op geheel eigen wijze.
Een groep moeders met hun dochters van allerlei leeftijd kwamen een weekend samen. Het stond in het teken van vrouw-worden en vrouw-zijn. In de vrouwenhut, een tipi op een verzorgde plek, spraken we over alles wat aan dit thema raakte. Ook spraken we over onze moeder, die de eerste imprint van vrouw-zijn gaf. Er werd gedeeld en geluisterd, gelachen en gehuild, gezongen en in stilte waren we samen.
Met enige weemoed zag ik de vrouwen eind van de dag vertrekken. Na een rijke dag samen op Midgaard. Voor het eerst ontmoetten we elkaar in het echt. Zo leuk!
Ik toonde mijn moeder mijn boek “Ode aan mijn Vrouw-zijn”. Het is nog niet af, maar ze vindt het altijd leuk om te zien waar ik mee bezig ben. Bladzijde na bladzijde bekeek en las ze in alle rust wat ik in dit creatieve boek heb opgenomen. Ze was geraakt, bewonderend en open voor wat ik geschreven had.
Ik zat op een dood punt in mijn leven. Diep teleurgesteld dat ik mijn werk was kwijtgeraakt. Iets brak in mij. Ik wist niet meer hoe verder. Ik twijfelde aan alles en wist ook niet meer wat ik nu nog kon en/of wilde. Het was echt crisis in mij.
“Rio Abajo Rio”, vertelt Clarissa Pinkola Estés in het boek De Ontembare Vrouw, is de rivier onder de rivier die voortdurend in ons leven stroomt. Waar je haar zeker kan terugvinden is in je liefde voor iets. Ergens zóveel liefde voor voelen, dat je hart sneller gaat kloppen, je bloed sneller gaat stromen, dat het niet anders kan dan zich uitdrukken in scheppen.
Tien jaren lang kwamen we eens per twee weken bij elkaar om te co-counselen. We werden gekoppeld door iemand anders. Zij had de leeftijd van mijn moeder, ik ongeveer de leeftijd van haar dochters. Dat maakte niet uit. We vonden het fijn om samen te komen en onze diepe zielenroerselen te delen, terwijl de ander luisterde.
Toen ik in een groep van 45 vrouwen vroeg wie zichzelf creatief zou noemen, waren er slechts twee die aarzelend, aangemoedigd door anderen, hun hand opstaken. Twee!
Ze lonkt, ze wenkt, ze fluistert in mijn oor, ze roept me ……. Het is De Ontembare Vrouw die me vraagt om haar weer op te pakken.
Ik houd van die pitjes: glazig, glanzend, sappig en knapperig, bitterzoet van smaak en prachtig rood. Met sap als bloed. De pitjes van de granaatappel. Prachtig ingebed in roomkleurig vruchtvlees. Weer zo’n wonder der natuur.
Wist je dat deze uitdrukking een synoniem is voor menstruatie? Een bedekte manier van verwoorden waar het over gaat.
Bepakt en bezakt stapte ze op de fiets naar het station. Klaar voor de introductieweek van haar nieuwe studie.
Niet altijd weet ik waarom ik iets doe. Ik begin ergens aan, ik doe iets, maar heb geen idee waarom. Herken je dat ook?
Haar moeder greep de gelegenheid toen ze even een moment alleen met haar dochter had. Het meisje was twaalf jaar. Haar moeder vertelde haar dat er een dag zou komen dat ze bloed zou gaan verliezen en dat dat betekende dat ze ongesteld was, dat ze menstrueerde. Het meisje sprong op en riep boos en verdrietig: “Wat oneerlijk! Waarom meisjes wel en jongens niet?!”
Het is een bijzondere dag. Vandaag is onze dochter Emma 18 jaar geworden. Wat een mijlpaal in het leven van een dochter en van haar ouders.
Nooit had ik twijfels gehad over mijn vruchtbaar-zijn. Ik was er niet mee bezig. Eerder andersom, toen ik zwanger bleek van mijn oudste dochter was ik er eigenlijk nog niet aan toe om moeder te worden…
Gek eigenlijk dat woord: over-gang. In ons leven zijn er vele overgangen die we maken. Ook als we de overgang bij het sterven maken. Toch bedoelen we met dé overgang de periode in een vrouwenleven, wanneer ze haar vruchtbaarheid verliest.
Bijna een jaar lang nam ik de vrouwen mee door thema’s die met vrouw-worden en vrouw-zijn te maken hebben. De vrouwen maakten een creatief boek voor hun dochters. Een cadeau voor de 1e menstruatie van hun dochter, de menarche. Ook een geschenk voor de moeders zelf, omdat ze met dit traject helemaal ondergedompeld werden in hun vrouw-zijn.
Wat heeft een man nou met menstruatie te maken? Dat is toch een vrouwenzaak of misschien ook een mannenzaak?
Te jong ben ik mijn “maagdelijke” onschuld verloren. Te vroeg in mijn puberteit kwam ik met (volwassen) zaken in aanraking waar ik, in die fase van mijn leven, echt nog niet aan toe was en niet tegen opgewassen was. Voor mij ontbrak daar de ouderlijke bescherming. Het heeft mij gevormd, maar gelukkig ben ik niet verhard.
Als meisje geboren ben je een vrouw-in-de-dop. Je groeit (in principe) op tot vrouw.
Als een meisje door de poort gaat van de MENARCHE, haar eerste menstruatie, gaat de vader ook door een poort.
Hij had mijn aankondiging in de nieuwsbrief van school gelezen. De aankondiging voor de Workshop “De 1e menstruatie van je dochter”. Of deze workshop alleen voor moeders was? Hij zou als vader ook graag leren over wat hij kan betekenen voor zijn dochter, wanneer zij gaat menstrueren en als zij vrouw gaat worden.
De 1e menstruatie van je dochter: welke rol speel je als vader?
Laatst zei een vrouw tegen mij: “Alles wat je doet in jouw traject “Menarcheboek maken” spreekt me aan. Ik zou graag meedoen. Alleen er is een ding: ik ben niet creatief.”
Mijn 13 jarige dochter reageerde, toen ze van mij het zelfgemaakte Menarcheboek had gekregen bij haar 1e menstruatie, alsvolgt:
Vandaag 13 januari is het de dag dat ik – 33 jaar geleden – moeder werd. Van een prachtige dochter Nara-Adinde. Helaas moest ik haar al snel weer loslaten. Ze stierf ruim 14 maanden later. Onverwacht verdween ze uit mijn dagelijks leven.
Waarom? Voor haar eerste menstruatie.
Wil jij dat ook?
Ik begeleid vrouwen bij het maken van een Menarcheboek voor hun dochter.
www.dederiekdaum.nl/activiteiten/menarcheboek-maken/
Wil je eerst kennismaken met mijn manier van werken?
Zaterdag 15 januari geef ik een korte workshop De 1e menstruatie van je dochter.
http://www.dederiekdaum.nl/…/workshop-de-1e…/
Moeders geven …
Moeders geven. Heel veel. Letterlijk vanuit ons lichaam geven we van ons bloed en geven we van onze energie. We stellen ons lichaam ter beschikking als veilig nest voor onze kinderen om op te groeien. En we dragen negen maanden onze kinderen. Ons lichaam is geboortekanaal, de poort waarlangs onze kinderen ter aarde komen. En we geven voeding met onze moedermelk.
En dan, eenmaal geboren, al die uren, dagen en nachten, weken, maanden, jaren lang met aandacht, omhulling, warmte, veiligheid, schone luiers, troost, opvoeden, begrenzen, meedenken, boekjes voorlezen, dingetjes maken, leren, liedjes zingen, naar zwemles brengen. En ga zo maar door. Jaren gaat dat geven door. En naarmate het opgroeien vordert mogen we steeds meer een stapje achteruit doen. Dan wordt er van ons gevraagd om ruimte te geven.
Is het alleen maar géven wat we doen?
Ik ervaar dat ik ook veel ontvangen heb in mijn moederschap: aan levenslessen, aan samen-zijn, aan liefde en verbinding, aan gezelligheid, aan speelsheid, aan creativiteit, aan loslaten, aan verwerken van mijn kindertijd, aan lessen over volwassen-zijn en moederschap, aan van betekenis-zijn, aan… Moeder-zijn vraagt wel om een zekere balans tussen geven en ontvangen te bewaken. Anders geef je jezelf leeg. Dat is een hele kunst.
Hoe zou het zijn om iets te doen dat beide in zich draagt?
Als moeder voor je dochter: geven én ontvangen.Ik bied een mijn mooi creatief traject voor moeders van jonge dochters (10 tot 12 jaar) Als moeder help ik je om iets te maken voor je dochters eerste menstruatie. Wéér geven … zal je misschien denken?In dit geven zit eveneens een geschenk aan jezelf is mijn eigen ervaring. Door de liefde die je voor je dochter voelt kan er iets in jou stromen, wordt je scheppende kracht in beweging gebracht, kan je creativiteit tot uitdrukking komen. En dat geeft veel vreugde!
Verder leer je over je vrouw-zijn. Wat het vrouw-zijn voor jou betekent en wat jou gemaakt heeft tot de vrouw die je nu bent. Dat is wat je aan jezelf geeft, wanneer je meedoet aan een traject als dit. Ik begeleid je bij het maken van een creatief en informatief boek voor de eerste menstruatie – de menarche – van je dochter. Voor dit bijzondere moment in haar leven. Het boek wordt jouw moeder-creatie voor je dochters initiatie. En in dit boek geef je je dochter een andere, positieve boodschap mee over menstruatie en vrouw-zijn.
Meer info: www.dederiekdaum.nl/activiteiten/menarcheboek-maken/Eerst kennismaken met mijn manier van werken? Ik geef ook een korte workshop: http://www.dederiekdaum.nl/…/workshop-de-1e…/
Aanvankelijk wilde ze graag een Menarcheboek maken (een boek voor de eerste menstruatie van een meisje), alsnog voor haar dochter, die allang de puberteit achter zich had gelaten. Na een oriënterend gesprek kwam ze erop uit dat ze een boek voor haarzelf ging maken over vrouw-zijn.
Aan het eind van de avond zat ik met dichte mist op mijn fiets terug naar huis. Tevreden en voldaan. Het was een mooie avond geweest.
Mijn persoonlijke verhaal is een verhaal vol met levenslessen. Over de kracht van mijn kwetsbaarheid, over de groei van mijn diepe onzekerheid naar moed en lef. Over Zij Die Weet, “La Que Sabe” en over het Niet Weten. Over het ont-dekken van het creatieve wezen in mij. En nog veel meer.
De vrouwen waren stil aan het luisteren. Na afloop hoorde ik dat ze anders nog wel eens onderling zitten te smoezen. Ze zeiden onder de indruk te zijn van wat ik en hoe ik mijn persoonlijke verhaal vertelde. En de manier waarop ik daar stond.
Waar ik het meest van genieten kan is als ik het net even op een ongewone manier doe. Een beetje “eigen-aardig”. Vooral omdat het me op zo’n moment niet meer uitmaakt wat andere mensen ervan zullen denken, welk oordeel ze erover hebben. Ook deze avond gebeurde dat. Ik had gewoon plezier.
Mijn vrouw Dederiek heeft voor onze dochter Emma een Menarcheboek gemaakt, en ik heb daar – als enige man – ook een bijdrage in mogen schrijven.
Deze ring kreeg ik jaren geleden na het overlijden van mijn oudste dochter. Mijn oudtante, die zelf ook 2 kinderen verloor en geraakt was door mijn verlies, gaf de ring aan mij.Ik draag deze voormoeder-ring met liefde. Al dragende voel ik me gedragen en gesteund door mijn voormoeders, de moeders die mij voorgingen.
Rond het thema vrouw-zijn (evenals rond man-zijn) leven nog veel oude ideeën. Over hoe een vrouw zich moet gedragen, welke plek ze in de wereld heeft, etc. Ook rond vrouw-worden leven er onder vrouwen (en mannen) allerlei ideeën. Toen ik laatst een verhaal van een moeder las schokten de reacties me. Ik zag opnieuw hoeveel hardheid of bitterheid er onder vrouwen leeft als we het alleen al over de menstruatie hebben. “Mannen boffen maar”, “wat is er nou fijn aan ongesteld worden?” en “hopelijk heeft je dochter niet al te veel pijn”, reageerden vrouwen op een eerste menstruatie. Er leeft nog veel boosheid en pijn of verdriet onder vrouwen. Als of vrouw-zijn ons lot is, een lot vol lijden. Voor mij is het een voorrecht om vrouw te zijn.
Hoe zou het zijn als wij moeders beginnen met een nieuwe boodschap aan onze dochters, als het over vrouw-worden gaat. Om iets te doorbreken in de vrouwenlijn.
15 september start ik een nieuw traject Menarcheboek maken. Ik doe dit via ZOOM zodat ik vrouwen in alle richtingen van het land kan begeleiden. Het wordt traject waarin ook persoonlijke aandacht is en waar je veel kan leren over vrouw-zijn. En we sluiten het traject af met een dag samenkomen.
In de jaren dat ik in de kraamzorg werkte viel me op dat altijd het wonder van nieuw leven ter sprake kwam. Het wonder dat gepaard gaat met een geboorte. Bij een geboorte realiseren mensen zich, en zeker de vaders, is mij opgevallen, dat het helemaal niet vanzelfsprekend is dat alles goed gaat. En dat een baringsproces zich begeeft op de rand van de afgrond: op de grens van leven en dood. Heel vaak – meestal! – gaat alles goed. Wat een opluchting, dankbaarheid en vreugde zag ik op de gezichten, als alles was goed gegaan. Van dit bijzondere moment, aan het begin van het leven van kersverse ouders en van een nieuw kind, mocht ik keer op keer getuige zijn.In de gang van het leven, waarin alles zijn eigen loop heeft en onze aandacht vaak versnipperd wordt, vergeten we wel eens het wonder dat wij in ons dragen: wij, vrouwen, kunnen leven doorgeven!
In onze maatschappij wordt de menstruatie vaak weggemoffeld. Het mag niet zichtbaar zijn en niet voelbaar zijn. We moeten er niet – ook letterlijk – bij stil hoeven staan. We moeten kunnen bezig blijven met waar we mee bezig waren.
Ik heb een mooi aanbod, waarin je als moeder (of eventueel als grootmoeder) een boek gaat maken voor je eigen (klein)dochter, een Menarcheboek. Je leert hier zelf ook veel over vrouw-zijn. Met het geven van het boek bekrachtig je bovendien jullie (groot)moeder/dochterrelatie. Het maken van een boek is een geschenk voor dochter en (groot)moeder.
Fijn om vrouw te zijn
Jan, mijn man, en zijn vriend/collega Ton zaten beneden aan tafel. Klaar na een ochtend overleg over hun mannenwerk. Toen ik de kamer binnenkwam flapte ik eruit: “Wat is het toch fijn om vrouw te zijn!” Lachend keken ze me aan.
Ik was die morgen bezig geweest met schrijven over vrouw-zijn. Het ging over het ritme van menstruatie en creatie. Wat vind ik dat een boeiend onderwerp!
Ons-vrouwen is het vanuit onze lichamelijkheid meegegeven om cyclisch te leven. Onze menstruatie verloopt volgens een cyclus. Het herinnert ons eraan rekening te houden met alle “seizoenen”, alle fasen van opkomen, bloeien, oogsten en inkeren. Ons lijf laat ons weten en leert ons wat we nodig hebben. Dat natuurlijke ritme te aanvaarden, respecteren en erop te vertrouwen, dat na het hoogtij weer een inkeer volgt …
Wat een voorrecht dat wij vrouwen dat krijgen aangereikt vanuit onze lichamelijkheid. Dat is toch bijzonder?
En ja, helaas hebben vele vrouwen dat afgeleerd. Nog erger: hebben daar geen weet (meer) van, terwijl je lijf het je vertelt. Onze moeders leefden het waarschijnlijk ook niet voor, maar onze voormoeders wisten ervan. Helaas heeft de trend van het negeren van dit ritmische leven zich steeds verder doorgezet. Er is geen tijd voor rust en inkeer.
Met de woorden van Herman van Veen: “We moeten rennen, springen, vliegen, duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan. We kunnen nu niet langer, we kunnen nu niet langer blijven staan. We hebben ongelooflijke haast.
Wordt het niet tijd dat we onszelf een halt toeroepen? Wordt het niet tijd dat we weer gaan luisteren naar wat ons lichaam ons vertelt? Zodat onze kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen weer leven volgens hun eigen natuurlijke ritme? Hoe mooi zou dat zijn? Voor jezelf, je nageslacht en voor de wereld?
Lieve moeders van jonge dochters (10-13 jr), ik nodig je uit en bied een mooi traject. Op creatieve wijze ga je een boek maken voor je dochter. Een geschenk voor haar eerste menstruatie, de menarche. Een boek over een gezonde of prettige manier van vrouw-worden. Persoonlijk, informatief, verhalend, leerzaam, met grapjes en schoonheid en met heel veel moederlijke liefde!
Half september start ik een nieuwe groep online. Eenmaal per maand komen we online samen. Dus ook geschikt voor vrouwen die ver weg wonen. Meer info: https://dederiekdaum.nl/activiteiten/menarcheboek-maken/
Wat roept dit woord bij jou op? Menstruatie-armoede…
Ik zie het de laatste weken in de natuur gebeuren. Overal openen zich blad- en bloemknoppen. Wat een schoonheid. Zo puur en teder, zo pril en onbevangen. Kwetsbaar ook, met die koude nachten en het felle zonlicht, in een fase die om bescherming vraagt.Meer info: Dederiek Daum / 06 – 30623794 / ddaum@euronet.nl / https://dederiekdaum.nl/activiteiten/menarcheboek-maken/
Ik vroeg haar, ze was toen 93 jaar, hoe het destijds bij haar was gegaan. Ze vertelde me dat ze huilend door de gang van de school had gelopen. Ze had op de wc ontdekt dat ze bloedde. En ze dacht dat ze doodging. De directeur, die haar haar behuilde gezicht zag, stuurde haar naar huis. Thuisgekomen gaf haar moeder haar maandverband en zei haar dat ze voortaan uit de buurt van de jongens moest blijven….
In mijn vrouwengroepen hoor ik vrouwen regelmatig zeggen: “ik ben niet (zo) creatief”.Heel herkenbaar wat ze zeggen, zo dacht ik zelf ook altijd. Als ik vrouwen dat teruggeef kijken ze me aan met een gezicht van: “Jij?” Ja, ik heb dat ook heel lang gedacht.
Hoe dat kwam? Omdat ik mezelf vergeleek (en nog wel) met andere vrouwen. Vergelijken is jezelf onderuithalen. Dat is een echt ‘vrouwen-ding’. Pijnlijk ook.
Als ik mezelf vergelijk met mijn ene zus dan vind ik mijn tekeningen kinderachtig. Zij kan zo exact weergeven wat ze ziet, in een tekening of schilderij. Bijna fotografisch. Als ik me vergelijk met mijn andere zus voel ik me een onhandig klein meisje. Zij maakt prachtig metselwerk, met tegels en/of natuursteen: muurtjes, trapjes, terrasjes en dat is niet het enige wat ze kan… En dan nog mijn derde zus: ze is altijd met haar handen bezig iets te maken. In vergelijking met de expressie van mijn zussen voel ik mijn gebrekkigheid, maar ben ik dan niet creatief? Wat is creativiteit?
Het werk van Rembrandt kan je toch ook niet vergelijken met dat van Appel?
In eenieder zit een schepper, een kunstenaar. Teleurstelling, kwetsing, afwijzing, verdriet en pijn hebben gemaakt dat we zijn gaan geloven dat dat niet zo is. We hebben onze eigen overtuigingen opgebouwd en de stemmen van buiten geïnternaliseerd. Deze zijn geworden tot een innerlijke criticus die ons kwelt en ons van alles influistert. Van nature zijn we creatieve wezens, maar het contact daarmee is soms verloren gegaan of geblokkeerd geraakt.
Als je jezelf écht toestaat om het op jouw manier te doen, jouw eigenheid tot uitdrukking te brengen, expressie te geven aan wat er in jou leeft, op jouw geheel eigen manier, wat komt er dan naar buiten? Heb je de moed om het net even anders te zoen of mogelijk zelfs om “gek” te doen? Mag het weer een spelen worden? Een ontdekken? Zodat je er blij van wordt, er plezier aan beleeft? In dat ontdekken kun je nieuwe wegen gaan bewandelen, proberen en groeien. Het gaat niet meer over goed of fout. Ook daar waar het niet zo is geworden als dat je had gehoopt, waar het niet is “gelukt” of het zelfs als “mislukt” aanvoelt. Het levert je altijd een ervaring van spelen, oefenen en leren op. Tenminste, als je jezelf niet afwijst. Want zeggen we dat ook van de natuur: “mislukt”?
Dus lieve vrouwen: mocht dat een belemmering zijn, ik nodig je uit om te komen spelen! Waar ik over schrijf is mijn eigen weg, die ik ben gegaan. Ik kan niet anders meer zeggen dan dat ik een creatief wezen ben. En heus, ik heb jaren gedacht dat het niet zo was.
En ook, creativiteit heeft vele, vele uitingsvormen: schilderen, schrijven, timmeren, bouwen, tuinieren, muziek maken, koken, dansen, zingen, fotograferen, masseren, weven. Maar ook lessen voorbereiden, kruidenelixers brouwen, een ruimte versieren, noem maar op. Er zijn oneindig veel mogelijkheden. Als ik buiten loop, kijk ik vaak vanuit de kunstenaar-in-mij naar de dingen. Een waterdruppel, een lichtval op een blad, de glinstering op het water, de haartjes op een steel, de damp die opstijgt. Ik kan me eindeloos verwonderen en dan bruist het in mij. Dat is waar het over gaat: kan je je weer verwonderen?
Ik nodig je uit om dat weer te gaan doen en zo jouw eigen creatieproces te volgen. Want daarin is zoveel mogelijk ….
Dus, doe je mee aan dit scheppingsproces? Voor je dochter, maar vóóral ook voor jezelf?
Ik nodig je uit voor deze pilot: het maken van een Menarcheboek voor je dochter als geschenk voor haar eerste menstruatie. En ook: het is een geschenk aan jezelf!
https://dederiekdaum.nl/activiteiten/menarcheboek-maken/
Herken je dat? Je hebt een creatief idee en gaat er mee aan het werk, het gaat niet vanzelf, maar je wordt er blij van. Alleen het naar buiten brengen ervan voelt nog ongemakkelijk, het vraagt om voorzichtigheid. Je houdt het eerst voor jezelf. Kijkt ernaar en nog eens en nog eens, eventueel pas je nog iets aan. Totdat het klaar is om het aan anderen te tonen. Spannend!In de aankondiging van mijn nieuwe traject “Menarcheboek maken” (Menarche is de eerste menstruatie van een meisje) nodig ik de deelneemsters uit om zich te openen voor het cyclische principe tijdens het creatieproces. Het is een vrouwelijke manier van creëren.
In een wereld waarin we veelal nog patriarchaal georienteerd zijn, zijn we gewend om ons op ons doel te richten, daarmee kan je jezelf forceren. Je maakt een plan en zet door om je doel te behalen. Daarbij neig je voorbij te gaan de innerlijke bewegingen. Als je te lang en te vaak de dingen op kracht, met druk, doet raak je je plezier kwijt en raak je op den duur uitgeput. Voor creëren is dat dodelijk.
Creëren vraagt erom om in de stilte af te dalen, het niet weten toe laten en dat “uit te houden”, te wachten, totdat er iets in jou begint te borrelen, te broeien en dat dan te volgen. Het komt op, wil naar buiten, eerst heel voorzichtig. Het vraagt nog om bescherming tegen te veel licht of kou. Dan komt het langzaam uit haar schulp en ontvouwt zich, groeit in eigen tempo. Soms ineens met een groeispurt. Knoppen beginnen zich te vormen en in volle overgave komt ze tot bloei en opent ze haar hart. Ze bloeit en bloeit, zonder schroom. Maar er komt een moment dat ze over haar top is, uitgebloeid en langzaam maar zeker verdorren haar bloemblaadjes en verdwijnt haar kleur. Intussen rijpt het zaad, de vrucht, die over blijft. En als dit rijp is en het wordt meegenomen door de wind, een regenbui of vogel, verspreidt het zaad zich. Het oude huls, het blad, de steel, de bloem valt op de aarde en verteert. Het wordt voedingsbodem voor een nieuwe groei. Waar eerst weer die stilte is. Het zaad ligt rustig te wachten in de het donker, in de aarde….
Een dergelijk proces vraagt om vertrouwen en geduld. Net als met zaaien. Durven wachten, i.p.v. ongeduldig in de aarde kijken of er al wat aankomt.
Ik vind dat niet altijd makkelijk. Toch heb ik door de jaren geleerd dat al die verschillende fasen deel uit maken van het hele scheppingsproces. Dat herkennen en die ervaringen hebben mij vertrouwen gegeven voor volgende creaties. Elke keer ga ik weer door deze fasen heen. En ik weet inmiddels dat duwen en trekken niet werkt.
En ja, soms sterft een idee af. Of de boreling schrikt van de reacties uit de omgeving en voelt zich onbeschermd. Teveel zon (te snel in het licht komen en overhit raken) doet verschroeien, te veel kou (kritiek en afwijzing) maakt de overlevingskans kleiner. Het is echt vergelijkbaar met zaadjes die uitkomen. Ik zag afgelopen weken die kwetsbaarheid weer bij de eerste bloemzaden die ik binnen voorkweekte.
Dat proces in jezelf te respecteren en te luisteren naar jouw eigen tempo is een uitdaging. Of beter, een uitnodiging aan jezelf. Dan wordt creëren een fijn proces. En het delen ervan, het bloeien, wordt genieten!
Ben je benieuwd naar mijn nieuwe traject voor moeders van dochters? Daar kan je dit proces ervaren. Keer op keer.
Kijk en lees:
https://www.dederiekdaum.nl/activiteiten/menarcheboek-maken/
Toen mijn pasgeboren dochter naakt bij mij op de kommode lag verwonderde ik me over de mogelijkheid dat wij vrouwen Leven kunnen doorgeven. Ik moest denken aan de Matroesjka-poppetjes. Uit elk poppetje komt weer een volgend poppetje.Leven doorgeven wordt mogelijk wanneer een meisje vrouw wordt. Het is een belangrijke overgang in het leven van een meisje, die gemarkeerd of gevierd mag worden.
Goudmijn
Toen mij gevraagd werd om mee te denken over het thema eenzaamheid had ik even niet veel woorden. Ik weet van mezelf dat mijn stilvallen te maken heeft met het mezelf ermee verbinden. Want dan gaat er een “AAN-knop” aan. En dat gebeurde nog niet. Mijn neiging is om op zo’n moment te denken: waar haal ik het vandaan? Kan ik het wel?
Met mijn hoofd wist ik wel dat het soms even tijd nodig heeft in mij. Ik was die avond wat gespannen. Daar had ik nog onvoldoende aandacht aan besteed.
Mijn “ja”-antwoord kwam, omdat ik wist dat ik het thema boeiend vind. Maar: niet wetende, zonder woorden, met het ongemak.
Thuisgekomen ging ik naar bed met de vraag om mee te denken.
Ik stelde mezelf een volgende vraag: hoe speelt dit thema in mijn leven? Hoe voel ik me als ik me eenzaam voel?
Want eerlijk is eerlijk, het is een universeel thema, van alle mensen. Ook ik ken eenzaamheid.
Wat ik in feite deed was dat ik met de vraag aan mezelf me opende voor mijn eigen innerlijke wereld, waar ervaringen liggen opgeslagen. Tastend in het ‘duister’ van niet weten, voelend in mezelf deed ik licht schijnen op dit thema.
Er kwam een stroom van waardevolle informatie omhoog. Zozeer dat ik niet kon slapen van alles wat er opdook. Wat een opwinding. Terwijl ik weet hoe het werkt, het verraste me toch weer.
Het was bijzonder hoe ik naar huis ging met een gevoel van “ik weet het niet”, maar met het besef dat daar nog iets anders voor nodig was: contact maken met mijn eigen gevoelens rondom het thema eenzaamheid.
Toen ik eenmaal in mijn eigen diepte afdaalde, mijn eigen binnenwereld, kon ik me met het thema verbinden. De stroom van antwoorden die opgang kwam voelde als rijkdom: goud waard.
Zo’n goudmijn ligt in jou ook verborgen. Een plek, waarin je diepe Weten ligt opgeslagen.
In mijn werk met verhalen nodig ik vrouwen uit zich als het ware tot hun binnenwereld te richten en zich te openen. Het is de wereld waar alles ligt aan ervaringen. Ook wat we verborgen houden, bewust en onbewust, zoals je ‘lastige’ gevoelens en emoties. Waarom? Het is de wereld, waar je uit kan putten, waar je antwoorden op je vragen en je diepe wijsheid kan vinden.
Ik stuur de vrouwen regelmatig met een vraag naar huis, waarmee ze gaan leven. Mij-meren. Niet te veel denken, maar voelend aanwezig-zijn bij die vraag, afdalend in hun eigen diepten.
Dankbaar komen ze de volgende keer met – vaak verrassende – antwoorden weer terug. Blij met de schat die ze hebben opgedolven.
Onder de eenzaamheid
Als ik me voorbereid op een thema ga ik afdalen in mijn eigen ervaringen. Dat doe ik voelend. Zo ook toen de vraag kwam over eenzaamheid na te denken.
Er zijn van die dagen, momenten dat ik me eenzaam kan voelen. Herken je dat?
Eenzaamheid is van alle mensen: jong en oud, arm en rijk, sociaal en alleenstaand.
Hoe fijn je relatie of huwelijk ook is, hoe breed je netwerk van vrienden en familie ook is, toch kan je gevoelens van eenzaamheid ervaren.
Er is een verschil tussen momenten of periodes van eenzaamheid óf langdurige eenzaamheid. Hoe langer het duurt, hoe ingewikkelder het wordt.
Afdalend in mijn eigen eenzaamheidsgevoelens kwam ik bij een ander gevoel: schaamte. Schaamte voor mijn gevoel van eenzaamheid.
Het klinkt nogal dof en grauw als je zegt dat je eenzaam bent. Wil een ander dan wel bij me zijn? Ben ik dan wel gezellig genoeg? Heb ik dan nog wat te geven of kom ik alleen halen?
Voor mij geldt dat eenzaamheid niet alleen met het alleen-zijn te maken heeft, met weinig sociale contacten hebben en gezellig-samen-dingen-doen, maar dat ik ergens het contact met anderen verlies, omdat ik iets uit het contact houd. Ik laat niet zien hoe ik me van binnen voel. In het contact valt daardoor een zeker gat, een wel gevoelde, maar niet gedeelde lege ruimte. Dit beïnvloedt de kwaliteit van het contact, het wordt vlakker, de jeu is eruit.
Daaronder ligt nog een ander gevoel, zeker als dit langer duurt, ik raak verdwaald in mezelf. Waarom voel ik me zoals ik me voel? Waarom voel ik me eenzaam? Diep van binnen liggen er gevoelens in mij, waar ik geen aandacht aan heb geschonken, waar ik aan voorbij gegaan ben. Het kan iets heel kleins gaan. Soms is het een “nee” terwijl ik “ja” heb gezegd. Wat ik doe: Ik trek me terug uit het contact. Ik verlaat als het ware mezelf, ik raak het contact met mezelf kwijt. Als dat langer duurt geeft mij dat de diepste eenzaamheidsgevoelens. Ik noem dit existentiële eenzaamheid. Dat wat aan de grond van mijn bestaan ligt: verbonden zijn met mezelf.
En dan de schaamte. Deze weerhoudt me ervan om contact te maken met anderen over die ‘lastige’ gevoelens, die ik van binnen voel. Schaamte voor de eenzaamheid. Maar ook over de gevoelens die onder de eenzaamheid liggen, zoals verdriet en rouw, woede, angst, jaloezie, pijn.
Met schaamte lijkt de brug naar contact niet te nemen te zijn. Maar als je van een ander hoort dat hij/zij zich schaamt dan denk je misschien: “Joh, wat maakt dat nou uit?” Je vindt dat heel gewoon. Eigenlijk schaam je je voor je mens-zijn: mens-zijn is inherent aan dergelijke gevoelens ervaren.
Maar ergens onder die schaamte zit nóg weer een nuance, die ik trots zou noemen.
In mezelf kan ik voelen dat er een laagje is dat zich niet wil laten kennen. Ik ben niet eenzaam, ik ben niet bang, jaloers, boos, verdrietig of wat dan ook. En, niemand mag weten, dat ik dat in mij heb. Dat is mijn geheim …
Schaamte zegt eigenlijk: dat ik anders zou moeten zijn, dat ik niet goed ben zoals ik ben. Schaamte houdt me klein. Dan is het fijn dat trots er is, die lijkt me wat groter te maken.
Moet ik dan schaamteloos zijn en alles tentoonspreiden? Nee, schaamte heeft ook een functie: het beschermt me tegen grenzeloos gedrag. Maar als schaamte en trots de overhand gaan krijgen, gaan ze tegen me werken.
Oh, je moest eens weten. Ik heb zo regelmatig van al deze gevoelens. Gelukkig ook, dat maakt me een voelend mens. En elke keer vraagt het van mij om me hiertoe te verhouden en waar ik voor kies. In eerste instantie met mezelf, maar zeker ook in relatie met anderen.
En daar ligt voor mij een belangrijke grond van eenzaamheid en direct ook de complexiteit van eenzaamheid. Er ligt zoveel meer onder.
Dat vraagt om eerlijkheid, in de eerste instantie naar jezelf. Eerlijkheid over je schaamte en je trots, eerlijkheid over je eenzaamheidsgevoelens, eerlijkheid over de gevoelens en de pijn die onder je eenzaamheid liggen.
Het vraagt ook om bewustzijn. Herkennen dat je al deze lagen in je hebt. Erkennen, aanvaarden dat je deze lagen hebt. En de moed hebben om daar een nieuwe stap in te zetten: hier contact over te maken.
Daar ligt volgens mij de weg uit de eenzaamheid. Elke keer weer. Hoe meer er verborgen ligt, hoe meer innerlijk werk er te doen is, hoe moeilijker ook.
Als ik met de vrouwen werk hoor ik vaak terug hoe fijn ze het vinden om al deze gevoelens, die in hun leven, te delen. Zoveel herkenning onderling ook.
Zelf breng ik ook in hoe de thema’s, die centraal staan, in mijn leven spelen. Voor mij is dat de enige manier om dit werk te kunnen doen. Anders ga ik op mijn tenen lopen, omdat ik iets moet ophouden en mezelf anders moet voordoen dan ik me voel.
En elke keer kom ik mijn schaamte en trots weer tegen. De stem die zegt: wat moeten de vrouwen wel niet denken … ja, zo is het.
De oplossing van eenzaamheid wordt vaak gezocht in leuke activiteiten. Samen dingen doen is fijn. Geeft je plezier en gezelligheid, waardoor er ruimte ontstaat. Je gaat ontdekken dat mensen je best leuk vinden en met je samen willen zijn.
Maar duiken in de gelaagdheid van je eenzaamheidsgevoelens, het oplichten van de sluiers die alles afdekken, daar ligt je uitweg. Elke keer weer als het zich aandient. De schaamte en de trots, de eenzaamheid en de gevoelens die daar onder liggen aankijken. En je zult ontdekken dat ook jij gewoon een mens bent, net als ieder ander. Je hoeft niet anders te zijn.
Ga! Ga! Ga!
Regelmatig als ik een blog schrijf en deze op Facebook post denk ik even aan mijn zus en mijn familieleden die ook op Facebook zitten en het mogelijk zullen lezen. Wat vindt(en) zij
ervan? Ben ik niet te buitensporig? Te vrijpostig?
Deze gedachte komt langs en ik neem haar waar. Ik weet: dit is mijn familiesysteem dat aanklopt, mij influistert hoe ik me te gedragen heb. Niet zozeer mijn zus. Zij vindt het vaak mooi, weet ik, wat ik schrijf. Maar op zo’n moment representeert zij mijn familiesysteem.
Ik herinner me ook niet dat mijn moeder me ooit heeft gezegd hoe ik me moest gedragen. Zij juicht mij juist toe en vindt mij moedig, omdat ik doe wat zij nooit gedurfd heeft. Maar blijkbaar heb ik heel goed gekeken en gevoeld hoe “het hoort” in onze familie. En hoe “wij-(vrouwen-)in-de-familie” het doen of niet doen.
Op het kastje van mijn kamer heb ik verschillende foto’s staan. Het zijn foto’s van mijn voor-moeders. Een foto van mijn levende moeder; een tweeluik met een foto van mijn ene oma, moeder van mijn vader, die ik helaas nooit gekend heb, en de foto van mijn andere oma, moeder van mijn moeder. Schuin achter haar staat de foto van weer haar moeder, mijn overgrootmoeder. En achter alle foto’s staat in een lijstje een afbeelding van de prachtige icoon van de Oermoeder, Moeder-aller-moeders, geschilderd en mij geschonken door Marita Coppes.
Ik kijk graag naar ze. Ik praat met ze. Soms pak ik mijn drum en zing of klink ik voor hen om contact met ze te maken.
En ook al heb ik ze niet allemaal gekend, ik houd van ze.
Via hen ben ik gekomen. Door mij stroomt hun bloed. Ik draag hun genen en erfelijkheid in me mee en ik mag dit weer doorgeven. Ik ben trots op ze. Trots op wie ze zijn of waren en
blij om een deel van hen te zijn.Soms vraag ik ze om steun of om raad.
En als ik dan zo bij deze foto’s zit ga ik soms bewust met mijn rug naar ze toe ga zitten, om te voelen dat ze letterlijk en figuurlijk achter me staan. Om te voelen en te ontvangen dat ze in mij geloven en mij stimuleren.
Maar ook, en dat is belangrijk voor mij, om echt mijn éigen weg te kunnen gaan.
Want lieve voormoeders: met respect voor het familiesysteem, met respect voor de vrouwenlijn, met respect voor jullie vrouwen: ik moét mijn eigen weg gaan. En daarmee verbreek ik de lijn van zoals “het hoort”.
Mijn eigen weg gaan is voor mij de manier om te worden die ik ben.
Gedicht:
Acht vrouwen op een rij.
Zeven vrouwen achter mij.
Achter mij mijn moeder en achter haar de hare.
Achter elke dochter een moeder tot de Oermoeder toe,
de Moeder aller moeders. Ze zeggen tegen mij; Ga verder… ga verder dan wij…
Jij staat vooraan, Jij bepaalt…,
Stop niet waar wij niet verder durfden gaan.
Ga…! Ga…! Ga…!
(schrijver onbekend)
Veiligheid
Ik weet nog goed wat een docent tegen me zei, jaren geleden, toen ik hem aansprak op zijn woorden, naar mij, tijdens een les in mijn therapie-opleiding. Ik vertelde hem dat zijn woorden mij een onveilig gevoel hadden gegeven. Bovendien hij zag toch immers hoe onzeker ik was? Waarop hij reageerde: “Maar de veiligheid zit toch in jezelf …”
Nee, dit wilde ik niet horen. En ja, hij had gelijk. Ook gaf het me een gevoel van schaakmat gezet te worden. Ik voelde me niet gehoord, niet gezien en het voelde als een terugkaatsen van de bal. Ik vond dat hij in zijn positie als docent moest zorgen voor een veilige bedding. En hij had mij voor de groep voor schut gezet met prikkende opmerkingen. Ja, dat vond ik.
Maar…. Wat had ik kunnen doen?
Ik had kunnen opstaan en kunnen zeggen dat hij mij te ver was gegaan, dat ik me voor schut gezet voelde, dat hij over mijn grens was gegaan. Desnoods had ik mijn stem kunnen verheffen. Maar dat deed ik niet.
Wel zei hij later dat hij me graag mocht, waaruit ik concludeerde dat hij het niet uit ‘kwaaie wil’ had gedaan.
In mijn groepen met vrouwen is mijn uitgangspunt een veilige bedding vormen. Maar hoe veilig kan ik het maken? Ik leef voor dat ik het veilig maak voor mezelf door mijn kwetsbaarheid in te brengen. Vrouwen zien dat ik ook mijn zoektocht heb in mijn leven. Het maakt me gewoon mens en ik kom minder gauw op een voetstuk te staan. Vrouwen voelen dat het niet gek is als ze met hun eigen kwetsbare thema’s komen. Ze herkennen zichzelf in anderen en voelen, horen en zien: “Hé, dat heeft zij ook. Ik ben niet de enige die daar mee worstelt. Dus het is niet gek.” De vrouwen voelen begrip en compassie voor het proces van andere vrouwen en leren gaandeweg, beetje bij beetje, ook compassie voor zichzelf te hebben. Dus langzaam maar zeker kan de schaamte, voor het openen van hun kwetsbaarheid, plaats maken voor meer vertrouwen.
En dat echte vertrouwen begint in jezelf. Niet doordat ik of wie dan ook zegt dat je je niet hoeft te schamen. Nee, door te voelen én ervaren dat je kwetsbaarheid ok is. Dat niemand je erop afrekent. Sterker nog, dat het juist heel moedig is als je je kwetsbaarheid toont. En dat kwetsbaarheid ook schoonheid in zich draagt. En door zulke stappen te zetten ga je voelen hoe je kwetsbaarheid verbonden is met je kracht. Omdat je kunt samenvallen met wie je werkelijk bent en niet meer jezelf anders hoeft voor te doen. Dat maakt je stevig en heel krachtig.
Zo ga je ontdekken dat je het op deze manier zelf veilig maakt voor jezelf. Dat je veiligheid dus in jezelf zit.
Ik heb me heel veel voor mezelf geschaamd en me laten weerhouden door het idee dat het stom of dom zou zijn als ik bepaalde dingen doe. Maar gaandeweg is daar ruimte in gekomen, ben ik meer van mezelf gaan laten zien en kost het me niet meer die moeite als vroeger om mezelf te tonen. En soms ook wel. Dan heb ik geduld en wacht ik tot het moment rijp is om weer een nieuwe stap te zetten.
Om mij heen hoor ik vrouwen regelmatig zeggen dat ze zich schamen: voor hun lichaam, om hun stem te laten horen, om te laten zien hoe ze het liefste dansen, om hun kwetsbaarheid te tonen.
Lieve vrouwen, mijn ervaring is: doe het, kleine moedige stapjes zetten, onthullen. Er huist zoveel schoonheid in jou. Als dat er mag zijn is het voor jezelf en de wereld zoveel meer genieten. De wereld is er niet bij gediend dat je je terughoudt. Je zult merken: hoe vaker je naar buiten komt met wat er in je schuilt, hoe veiliger je het voor jezelf maakt.
En eerlijk gezegd: soms juist iets geks of aparts doen (zoals deze foto plaatsen) geeft mij altijd het meeste plezier, omdat ik de uitnodiging en uitdaging om mezelf te tonen niet uit de weg ben gegaan. Een beetje schroom, dat is niet erg. Als ik me maar niet laat weerhouden. En zo maak ik het voor mezelf veilig. Steeds meer voel ik dat ik niet anders hoef te zijn dan die ik ben. Dat is genieten!
Onderaardse rivier
Ik was al vaker in een grot geweest. Maar afgelopen week werd ik diep geraakt toen we in een bootje over een ondergrondse rivier voeren. Vijf verdiepingen daalden we af door de holtes van Moeder Aarde. Met trappen, ooit daar aangelegd, opdat we daar diep in de aarde bij deze levensader konden komen.
We voeren onder begeleiding van een gids, die ons naar een ondergrondse waterval bracht. Indrukwekkend hoe daar met volle kracht het water naar beneden ‘viel’ en stroomde. Helaas konden we vandaar niet verder varen, aangezien de ondergrondse rivier door de regenval te zeer was aangezwollen en de waterstand te hoog was geworden.
Ik moest steeds denken aan de metafoor waarover Clarissa Pinkola Estés schrijft in haar boek De Ontembare Vrouw: de “Rio Abajo Rio”, de rivier onder de rivier. “Wanneer die grote ondergrondse rivier de mondingen en vertakkingen in onze psyche eenmaal gevonden heeft, zal ons creatieve leven zich als een wilde rivier vullen en legen, aanzwellen en afnemen met de seizoenen.”
Evenals haar woorden: “De creatieve kracht stroomt over het terrein van onze psyche op zoek naar natuurlijke holten, de arroyos, de kanalen die er in ons bestaan en maakt ons tot zijrivieren en bekkens; wij zijn de poelen, meren, beken en wijkplaatsen ervan. De wilde creatieve kracht stroomt in elke bedding die we hebben, die waarmee we geboren zijn maar ook die welke we eigenhandig gegraven hebben. We hoeven ze niet zelf te vullen, we hoeven ze alleen aan te leggen.”
Het bevaren van deze rivier doet mijn eigen creatieve stroom weer aanzwellen. Ze inspireert me. Het maakt me opnieuw weer enthousiast over de verhalen in dit prachtige boek, waarbij de metaforen steeds veel zichtbaar maken over mijn persoonlijke leven.
Daar werk ik mee in de Ontembare Vrouwengroepen.
Verdroogd
Triest werd ik, toen ik thuiskwam van een weekje aan zee, 
bij de aanblik van onze mooie kleine Acer, een rode Japanse esdoorn. De grond lag bezaaid met een groot deel van haar bladeren. Opgekruld en verdroogd door de hitte en gebrek aan water.
Het raakte me. Niet alleen omdat ik nu niet meer van haar prachtige rode bladertooi kan genieten, vooral in het najaar is dat zo mooi. Maar ook omdat ik er iets van herken in mezelf.
Soms heb ik van die momenten dat ik me opgedroogd kan voelen, behoefte heb aan voeding en inspiratiestroom. Alsof het sap er dan uit is en ik droog sta, het stroomt dan niet in mij.
Heb je dat ook wel eens?
De Ontembare Vrouw is voor mij een voedingsbron, ze brengt me in contact met de plek in mezelf waar ik mij weer vullen kan, ze wijst me de weg, ze inspireert me.
Vandaar dat ik trajecten aanbied aan vrouwen om zich te laten voeden en te laten inspireren.
Marktkoopvrouw van de magische wereld
Toen ik jaren geleden op de markt bij een kraam stond begon een marktkoopman luidkeels te roepen: “Lekkere kersen, mooie aardbeien!” Mijn dochter, toen 2 jaar, schrok zich een hoedje bij dit harde stemgeluid. Ze barstte in tranen uit.
Wat voor deze koopman vanzelfsprekend is om zijn waren zo aan te prijzen, is het voor mij een ontdekkingsreis wat míjn manier is. Wil ik mijn ‘waren’ aan-prijzen? En bovendien: wat zijn mijn ‘waren’? Wat bied ik nou éigenlijk aan?
Ik zoek naar woorden om aan anderen over te brengen wat ik doe en wat het je brengt. Maar dekken deze woorden waar het in wezen over gaat?
Ik wil vrouwen raken in hun verlangens. Verlangens waarnaar?
Toen ik de vrouwen opdracht gaf hun diepste verlangen te verwoorden, omschreven ze dit als: vrij-zijn, mezelf zijn, samenvallen met wie ik ben, tot mijn recht komen, onvoorwaardelijke acceptatie van wie ik ben. Ze omschreven allen iets van wat ook mij voortdrijft.
En zodoende getuig ik in al mijn schrijven van waar het leven mij heeft geraakt en daarmee ook mijn diepste verlangens heeft aangewakkerd en me in beweging bracht en brengt. Ik wil vrouwen inspireren en aanmoedigen om hun verlangens te volgen en daarvoor stappen te zetten. Gewoon omdat het zoveel levensvreugde brengen kan.
Ik ben geen verkoper. En bovendien neemt de ene vrouw net weer iets anders dan voor de andere vrouw mee uit een Cyclus Ontembare Vrouw.
Het boek De Ontembare Vrouw, dat ik als leidraad neem, veelzijdig. Zoveel facetten van vrouw-zijn komen aan de orde.
In mijn laatste flyer schreef ik:
“Hoe zou je kijken, praten, lachen, bewegen, ademen en hoe zou je stem klinken als je werkelijk zou leven vanuit je oorspronkelijkheid, je eigen wilde natuur? Niet meer anders hoeven zijn. Niet meer naar anderen hoeven te kijken, maar rustig bij en met jezelf zijn. Zijn die je werkelijk bent. Hoe zou je je dan voelen?
De natuur ontluikt, groeit en bloeit én leeft. Ook daar waar ze heel verstild in de aarde haar onzichtbare werk doet. Ze is ongeremd en houdt zich niet terug. En ze heeft haar eigen ritme. Laat je door haar inspireren.”
Waar de ene vrouw zich opnieuw inschreef, omdat deze tekst haar nieuwsgierigheid prikkelde, schreef een andere deelneemster in haar evaluatie het volgende:
“Ik zou zeker niet de woorden gebruiken die op de flyer staan, want ik zelf zou daar niet door aangetrokken worden…. Ik zou zeggen: laat je meenemen/ stap in de magische wereld van oude sprookjes, en de verborgen boodschappen die je onderbewuste weten activeren. Laat je onderbewuste tegen jou spreken met wat je diep van binnen al weet en verdiep je ervaringen met de magische kennis die in de oervertelling ligt besloten. Dederiek begeleidt je daarbij op een mooie, rustige en diepgevoelde en doorvoelde wijze. Dat is wat ik ervaren heb en daarom wil ik doorgaan.”
Me verdiepend in een nieuw verhaal voor het volgende seizoen voel ik de kracht van haar woorden. Ik verwonder me over het feit dat een verhaal me kan raken op een laag waar mijn persoon het nog niet weet of begrijpt. Dat vraagt een overgave aan wat zich ontvouwen wil.
Ook schreef ze over mij: “Vanuit jouw eigen diepe verbinding met de ‘waarheid achter de dingen’ kan je een sfeer creëren waarin anderen in de wereld naar binnen kunnen treden en er contact maken met wat er voor hen op dit moment helend kan zijn. Eigenlijk de onderwereld, waar de verhalen ontstaan en verzameld zijn; waar wij uit putten in het leven van het script in dit leven, aanvankelijk onbewust maar steeds meer bewust en meer zelf scheppend.”
Gevangenschap
Er zijn regelmatig van die momenten waarin ik me gevangen kan voelen. 
Dat gevoel van gevangen te zitten richt zich naar buiten. Naar regels, naar mensen, naar normen. Het roept bij mij een innerlijk verzet op. Soms voel ik me echt bekneld en zie ik de uitweg even niet meer.
Vanmorgen realiseerde ik me opnieuw weer dat de weg naar mijn vrijheid écht in mezelf zit. Of ik nou rechts of linksom ga, in feite maakt het niet uit. Als voorbeeld: of ik nou aangenomen of afgewezen wordt voor een baan, in beide gevallen kunnen dezelfde innerlijke reacties opkomen: een gevoel van opluchting of een gevoel van vastzitten. Ikzelf ben degeen die kan kiezen tussen beide. In die keuze ligt mijn vrijheid. Pak ik die of houd ik mezelf gevangen?
Al mijn terughouden óf het mezelf laten zien en horen zijn daar een uitdrukking van.
De Ontembare Vrouw her-innert me steeds dat die vrijheid er altijd is en in mezelf zit.
De Ontembare Vrouw nodigt je uit om te léven. Spelen; je stem laten horen; bewegen, geheel op eigen wijze; je uniciteit laten zien, in plaats van je aan te passen, je “gekheid” ruimte geven; je kwetsbaarheid en je kracht te tonen. Dat is zo heerlijk, daar ligt vreugde.
Het overleven is de gevangenis. Terughouden, volhouden, uithouden, onthouden, kleinhouden, inhouden (grappig: allemaal woorden met “houden”) doen je inperken en geven een gevoel van vast te zitten. Ook in de uitdrukking “geen houding weten te geven” zit het gevangen-zitten verborgen. Voor wie, voor wat zou je dat doen?
Aan gevangenschap is ook nog iets anders verbonden. In het echte leven geldt dat een gevangene schuldig wordt bevonden. Dat is de reden waarvoor een mens gevangen wordt gezet.
Hoe zit het met de eigen schuld bij gevoelens van gevangen-zitten?
In mezelf ontdek ik dat gevoelens van schuld en schaamte maken dat ik onvrij word, dat ik niet meer handel, dat ik me terugtrek. Mijn innerlijke criticus fluistert mij in dat ik schuldig ben. Maar is het waar? Meegekregen via de voorouderlijn en/of de maatstaf in de maatschappij. Ik ben er niet ongevoelig voor. Maar, als ik de pijn, die de schuld en de schaamte in mij teweegbrengen, toe kan laten en ga doorvoelen, voel ik dat ik weer opnieuw kan kiezen en dat ik daarmee mijn eigen vrijheid toeëigen.
Dit en nog vele andere thema’s komen langs in een Cyclus Ontembare Vrouw.
In een groep van vrouwen ga je onderzoeken, kun je je spiegelen en kan je spelenderwijs ontdekken hoe het bij jou zit en of je dat nog dient.
Tot slot: En de foto?
Ook bij het posten van dit plaatje, of eigenlijk al eerder – bij het laten maken van deze foto -, was er de uitnodiging of uitdaging aan mij: hoe vrij ben ik? Vrij van wat de voorbijgangers tijdens het fotograferen en jij, de lezer, hiervan zullen denken. Eenmaal die vrijheid toegeëigend voel ik mijn speelsheid daarin. En dat is genieten!
Lef of moed?
Toen de vrouwen binnen kwamen zag ik het al aan hun blikken, de manier van bewegen en ik hoorde het in de klank van hun stemmen.
De vrouwen hadden de opdracht gekregen iets in te brengen, iets te doen, wat ze nog nooit eerder hadden gedaan. Iets nieuws waar ze naar verlangden om daar een stap in te zetten, iets wat ze wilden ervaren, onderzoeken, maar wat ze ook spannend vonden. Iets wat hen uitdaagde. Het hoefde niet iets groots te zijn, want hele kleine stappen die gezet worden kunnen soms al groots aanvoelen of een belangrijke verschuiving teweegbrengen. Als zodanig kan het dan als een initiatie werken.
Toen de vrouwen bijeen zaten waren ze gespannen. Bang voor wat er komen zou.
We raakten in gesprek over dat het zo spannend was. De één zei dat ze bang was om zichtbaar te worden, een andere vrouw twijfelde of het wel goed genoeg zou zijn, weer een ander was bang voor een blackout en zo kwamen er een tal van redenen langs.
Ik vertelde hen dat ik zelf vroeger voor alles bang was. Nee, niet om alleen in het bos of de duinen te lopen, wat menig vrouw nooit zal doen. Maar meer waar het betreft dat ik iets van mezelf moet laten zien, daar waar ik moet presteren. En nog steeds speelt angst wel een rol in mijn leven. Heel lang heeft mijn angst me ervan weerhouden om stappen te zetten. Ik bevroor en deed liever niets dan dat ik het risico aanging.
Ooit zei een therapeut tegen mij: “Jij moet veel dingen doen waar je bang voor bent.” Het was een mooi advies, dat ik toen in de wind sloeg, omdat ik er echt nog niet aan toe was. Maar ik heb het nooit vergeten.
Op een gegeven moment kwam er een omslag in mij. Ik had er schoon genoeg van: mijn verlangen werd groter dan mijn angst. Wat bevrijdend was het om te ontdekken dat ik meer in huis had dan ik dacht. En dat ik, naarmate ik meer spannende dingen deed, ook minder bang werd. Sterker nog, ik genoot van alle overwinningen in mezelf.
In de vrouwengroep vertelde een vrouw dat ze in haar leven al veel spannende dingen had gedaan, de gekste dingen. Ze had zich niet laten weerhouden door haar angst. Maar ze miste de vreugde die daarna kan komen. Eerder was er bij haar de gedachte: wat heb ik nou toch weer gedaan. Zij was ook degene die erg tegen deze bijeenkomst op zag. Eigenlijk voelde ze elke bijeenkomst dat ze liever thuisbleef.
Ik vroeg haar hoe ze dat dan al die jaren gedaan had: al die spannende dingen, die ze afschuwelijk vond. “Deed je het met lef of vanuit moed?”
Vaak gebruiken we deze woorden door elkaar, als dat ze hetzelfde zijn. Voor mij zijn ze wezenlijk anders.
Ze kwam er al voelend en pratend achter dat ze vaak de dingen vanuit stoerheid, dus met lef had gedaan.
Voor mij geldt dat ik met lef óver mijn angst heenstap. Bij wijze van spreken: God zegen de greep, ogen dicht en springen maar óf mezelf opblazen, stoer-zijn en gaan met de banaan.
Met moed neem ik mezelf – mét mijn angst – mee in wat ik doe. Mijn handeling wordt dan gedragen. Zo blijf ik in contact met mezelf en mijn angst. Misschien daardoor wat minder perfect, maar toch. En dat voelt, ondanks de kwetsbaarheid van dat moment, zo krachtig.
Zo nodigde ik de vrouwen op deze ochtend uit om op deze manier hun ‘ding’ in te brengen. Met de angst, waardoor ze aanwezig konden blijven. Want wanneer je vanuit lef de dingen doet, wordt een deel in jezelf, de angst, opzijgeschoven. Je stapt ergens overheen.
Het werd een rijke ochtend. En de vrouwen straalden toen ze weer naar huis gingen.
Dit is een greep uit vele momenten van samen-zijn in een Cyclus Ontembare Vrouw. Elke keer is anders. Steeds weer duik je in jezelf, onderzoek je hoe je het tot nu toe gewend bent te doen en of je dit nog dient en past.
En deze vrouw? Zij heeft zich voor een derde cyclus aangemeld, omdat deelname aan de groepen haar zoveel geeft.
Goud
Dit klompje goud fotografeerde ik afgelopen week in het Teylers Museum in Haarlem.
Sommige mensen houden niet van goud. Laatst nog hoorde ik een vrouw zeggen dat ze niet van dit metaal houdt omdat ze goud associeert met glitter en glamour.
Zelf hield ik vroeger ook niet van goud, ik hield alleen van zilver.
Op school leerde ik ooit dat zilver is verbonden met de maan. Dit metaal spiegelt net als de maan. En goud is verbonden met de zon, een metaal dat straalt, net als de zon.
Voor mij heeft goud een andere dimensie gekregen. En misschien ben ik wel daardoor van goud gaan houden.
Goud heeft voor mij in de loop van mijn leven een metaforische betekenis gekregen. Ik verbind het met dat wat veel (innerlijke) waarde heeft. Zoals een schat of mijn innerlijk goud. In de taal hoor je dat ook terug: “een hart van goud”.
In verhalen kom je vaak het goud tegen. Het goud dat je kwijtraakt of waar je naar op zoek gaat. Het gaat over dat in jezelf wat voor jou veel waarde heeft.
En dat is wat we ook gaan doen in de nieuwe Ontembare Vrouwen Cyclus.
Ben je ook op zoek naar je eigen goud?
Ben je de enige of ben je uniek?
Het is een lange weg: mezelf worden. 
Nog steeds vraagt het elke dag mijn aandacht. Ik kom van ver. Ooit had ik me heel erg aangepast, omdat ik dacht dat er dan van mij gehouden zou worden. En ik raakte mezelf volledig kwijt. Ik wist niet meer waar mijn grenzen lagen, ik kon geen keuzes maken en ik kende mijn eigen verlangens niet. Maar op deze reis, opzoek naar mezelf, heb ik heel veel ontdekt en geleerd. En het belangrijkste is: het is heel gewoon menselijk om deze weg te gaan, omdat zoveel mensen deze zoektocht afleggen.
Je denkt misschien dat jij de enige bent, de enige die de dingen voelt zoals jij ze voelt, de dingen ziet zoals jij ze ziet. Je houdt het voor je, want je wilt niet anders dan anderen zijn, opvallen of buiten de boot vallen.
Tegelijkertijd wil je graag gezien worden. Echt gezien worden. Maar dat is ook eng.
En natuurlijk, je hebt gelijk, je bent uniek en dus ben je de enige die is zoals jij bent. Dat maakt je bijzonder.
En ja, er is ook een universeel deel, dat heel veel mensen of – iets specifieker – vrouwen, zo voelen en ervaren. Gewoon omdat dat dat bij mens-zijn of vrouw-zijn hoort.
Hoe fijn is het om te ontdekken dat andere vrouwen met dezelfde thema’s leven. Erin zoeken, erin worstelen, eruit leren te groeien.
Het is stimulerend en enthousiasmerend om met andere vrouwen te zijn en elkaar te spiegelen, aan te moedigen en bekrachtigen. En ja, het is misschien ook spannend.
Maar nee, je hoeft niet zoals zij te zijn. Je hoeft niet beter, knapper, slimmer, stoerder, empathischer, grappiger, opgewekter, diepgaander, zelfstandiger, echter, vrouwelijker, serieuzer of krachtiger te zijn. Al dat niet. Jij bent jij. En jij bent het krachtigst als je gewoon bent die je bent. Dus niet als een andere vrouw, maar gewoon jij.
Dus veranderen? Nee, juist niet. Hooguit jezelf niet meer aanpassen, je niet meer anders voordoen dan dat je bent of voelt, jezelf (en/of anderen) niet meer voor de gek houden en steeds je best blijven doen.
Kortom: niet proberen een ander mens te worden, maar gewoon weer helemaal jezelf zijn.
Oh, wat een verademing. Niet meer op je tenen lopen, geen maskers meer dragen, geen glimlach op je lippen als deze niet van binnenuit komt, niet meer je adem en buik inhouden of je schouders optrekken.
Want wat word je moe van altijd anders zijn dan je eigenlijk bent …..
Ja maar, ik heb het heel mijn leven al zo gedaan, ik weet haast niet beter, hoe doe ik dat dan?
Beetje bij beetje.
Door te herkennen dat je het doet.
Door te herkennen hoe en wanneer je het doet.
Door je verlangen toe te laten dat je het anders wilt en ‘dichtbij jezelf’ wilt zijn.
Door te ontdekken wat je ertoe bracht en brengt om het zo te doen.
Door te ontdekken wat je weerhoudt om jezelf te zijn.
Door te oefenen met en bij andere vrouwen. Gewoon in alle eenvoud.
Langzaam maar zeker ga je ontdekken dat je meer lucht, ruimte, plezier, ontspanning, vitaliteit en levenslust krijgt.
Dus wat weerhoudt je nog?
Weggetjes naar mijn kracht
13 januari: het is de dag dat ik 30 jaar geleden moeder werd.
Ik was 23 jaar en ik ervoer tijdens de geboorte van mijn oudste dochter de enorme kracht die ik in me heb. Tot mijn groot verdriet stierf zij ruim 14 maanden later, onverwacht. Maar ook haar sterven deed die kracht in mij aanraken.
Haar geboorte en haar sterven herinnerden mij aan een kracht, die ik lang niet altijd kon en kan voelen. Maar sindsdien weet ik dat deze in mij is en gaandeweg de jaren weet ik er beter de weg naartoe te vinden. Want ze is er voor mij, die kracht staat tot mijn beschikking. Dus waarom zou ik haar niet gebruiken?
Ken je die kleine paadjes in bos, duin, veld of op de hei? Ze kronkelen door het landschap, lokken je en je twijfelt of het een echt wandelpad is. Dit zijn paadjes die ontstaan zijn, omdat een hert, haas of vos daar langs is gelopen. En doordat ze vaker dezelfde route hebben genomen is er gaandeweg een pad ontstaan. Dat noem ik een wildpaadje.
Ik vind het de leukste paadjes om te bewandelen. Ze roepen bij mij de behoefte aan avontuur op.
Ga je met me mee op avontuur? Nieuwe wildpaadjes aan leggen in jezelf.
Je bent gewend om altijd dezelfde route, hetzelfde pad te nemen. De dingen op dezelfde manier te doen. Dat is bekend, vertrouwd, daar weet je de weg. Je weet precies wat je kunt verwachten en soms is het eenzijdig of saai.
Zou je niet op avontuur willen gaan? Je horizon vergroten? Nieuwe gebieden willen verkennen? Ik neem mee “het bos” in! Je kunt er nieuwe dingen beleven, ontdekkingen doen, nieuwe uitzichten krijgen, wie weet kom je verrassingen tegen, onbekende routes ga je lopen, misschien zelfs in het “donker” of mogelijk kruist een wild dier je pad.
Het zijn allemaal beelden, die ik niet letterlijk zo bedoel. Maar met het verhaal, waarmee ik werk in de Ontembare Vrouwengroep, ga je ervaren hoe de thema’s in het verhaal van het boek in jouw leven spelen. Ga eens van het pad af en struin dwars door het wilde veld. Of kies een ander pad, waarvan je niet weet waar je uitkomt of neem een afslag.
Om nog even in de metafoor van het bos te blijven: Wat zou jij doen als je het donkere bos in wordt gestuurd? Hoe vind je daar de weg, zijn er nog andere wegen, wat kom je zoal tegen in jezelf?
Dat laat ik je ervaren. Je gaat ervaren wat jouw manier is die je gewoon is en mogelijk ontdek je dat er andere manieren zijn, die inmiddels beter bij je passen.
Met de verhalen uit De Ontembare Vrouw maak je echt een ontdekkingsreis. In jezelf, met een groep andere vrouwen. En ja, soms verdwaal je en weet je even niet hoe verder. Soms ben je moe en moet je uitrusten op een steen of stam. Soms heb je daar een bijzondere ontmoeting waardoor je andere gezichtspunten leert kennen en soms krijg je prachtige uitzichten.
En het nieuw-ontdekte pad, dat je leuker, mooier of korter vindt of dat beter bij je past, wordt naarmate je het vaker bewandelt steeds duidelijker, totdat het een duidelijk bekend pad is geworden. Je leert door nieuwe stappen andere wegen te vinden.
Zo is het ook gegaan met die kracht in mij. Eens heb ik haar in mezelf gevoeld. De eerste keer dat ik haar voelde overkwam het me. Maar ergens in mijn lichaam is die ervaring opgeslagen. Ons lichaam heeft een gevoelsgeheugen, waarin alle ervaringen worden opgeslagen. Gaandeweg mijn leven is er van zo’n wildpaadje naar mijn kracht een duidelijker pad ontstaan, dat ik gemakkelijker kan vinden en kan belopen. Gewoon doordat ik het steeds vaker heb bewandeld.
Dat is de reden dat ik niet alleen wil praten over de inhoud van een verhaal, maar je wil laten ervaren en voelen. Zo ga je wildpaadjes aanleggen in jezelf. En eenmaal aangelegd betekent het dat je ze terug kan vinden. In het begin is het nog wat onduidelijk, maar gaandeweg zal dit pad steeds duidelijker worden en gemakkelijker te vinden en te belopen.
Dus, ga je mee op avontuur?
Eigen – aardig
Waar ik het over heb?
De regiseusse biedt een woordeloos theater aan. Dat doet ze omdat, zoals ze zelf zegt – via de beleving – de boodschap dieper binnen komt dan wanneer je met woorden zou werken. Met deze interactieve voorstelling kreeg ik, net als de andere toeschouwers, een ervaring aangereikt, voor eenieder verschillend en met mogelijk een ander inzicht.
Wat een mooie insteek van Boukjes theatervoorstelling! Het raakte me des te meer vanwege de ervaringen in het moment, die me lieten me voelen. Voelen wat het met me deed, daar te zijn, daar te kijken, te zien, daar deelgenoot van te zijn. En daarmee voelde ik ook: mijn grenzen, ongemak en schaamte, mijn nieuwsgierigheid, verwondering en speelsheid werden aangeraakt en mijn vreugde, verrast-zijn en dankbaarheid voor deze ervaringen, die me nieuwe (gevoelde) inzichten gaven.
Wat me verraste is de synchroniciteit met mijn manier van werken in de Ontembare Vrouwengroepen: ervaringen aanbieden. Vanwege het diepgevoelde effect.
Namelijk door ervaren kun je voelen hoe het verhaal raakt aan jouw eigen leven. Daar is geen goed of fout, daar speelt alleen de ervaring. En als zodanig biedt een verhaal je eigen inzichten en antwoorden.
Als ik werk met het boek De Ontembare Vrouw kies ik een verhaal, dat we in een periode van ruim 4 maanden gaan onderzoeken en ontdekken waar het raakt en wat het vertelt. Het zijn veelal universele thema’s die aan de orde komen.
In eerste instantie vertel ik je het verhaal, omdat het dan anders tot je komt dan wanneer ik het zou voorlezen of wanneer je het zelf zou lezen. Daarna deel je in de groep wat het verhaal in jou geraakt heeft. Want een verhaal raakt altijd: positief of negatief, mooi of stom. En het vertelt daarmee altijd iets over jezelf.
Elke bijeenkomst stel ik een ander thema uit het verhaal centraal. Daarbij bied ik uiteenlopende ervaringen die raken aan het gekozen thema. Dat kan zijn met dans, stem, aanraken, opdrachten, bewegen, rituelen, visualisaties, stilte. Net wat aan de orde is. Hierdoor ga je voelen hoe het thema in jouw leven een rol speelt en wat het je te vertellen heeft. Je krijgt nieuwe inzichten, niet met je hoofd, maar je lichaam laat je voelen wat het beste bij je past en wat je goed doet.
Eén van de deelneemsters verwoordde het alsvolgt: “De ervaringen bieden me een symbooltaal, waardoor ik mijn hoofd los kan laten en ik op zielsniveau geraakt word. Ze laten me voelen. En, ik kan ze weer ‘terugpakken’. Ze helpen mij om een soort innerlijke gevoelsbibliotheek op te bouwen, met positieve ervaringen, waaruit ik kan putten.”
Je lichaam heeft een gevoelsgeheugen, waarin alle gevoelservaringen liggen opgeslagen. Dat kan ook betekenen dat oude pijnlijke ervaringen aangeraakt worden. De nieuwe ervaringen die je in de groep opdoet maken dat je naar deze positieve ervaringen terug kunt grijpen. Hierdoor kunnen stap voor stap oude pijnlijke ervaringen en gewoonten plaatsmaken voor een andere manier van doen en zijn. In de veilige bedding van de groep kun je hiermee oefenen, zodat je het met de tijd kunt integreren in je dagelijks leven.
Ervaringen zijn op deze manier als het ware druppels in het stille water, die steeds grotere cirkels maken.
Baar-moeder
In het midden van de groep ligt een geïmproviseerde ‘wieg’, een kribbe of nog mooier, zoals de vrouwen het noemden, een baarmoeder.
Niet van te voren zo bedacht, maar hoe synchroon met deze periode van het jaar, waarin we vieren dat het licht of in christelijke traditie het kind Jezus geboren wordt.
Het thema van deze bijeenkomst was de “kinderen”, in de breedste betekenis, zij die uit jou voortkomen, die in jou gegroeid zijn en die je gebaard hebt: van echte kinderen tot en met je creaties en projecten, etc.
In het verhaal dat centraal staat in deze cyclus, uit het boek de Ontembare Vrouw, worden de kinderen in de rivier gegooid en ze verdrinken….
De vraag aan de vrouwen was om hun “kinderen” en scheppingen, levend of niet, gelukt of mislukt een plek in het licht te geven. Meestal vertellen we graag over dat waar we geslaagd in zijn en waar we trots op zijn en niet over dat wat niet gelukt is of weer ten onder is gegaan of zelfs is gestorven. Maar juist deze laatsten, die dan in de onderstroom terecht komen, hebben ons mede gemaakt tot wie we zijn en ze hebben ons gebracht tot waar we nu zijn.
In mijn eigen leven hebben mijn gestorven dochter, evenals de projecten die helaas met veel pijn en tranen weer ten onder zijn gegaan, mij de grootste lessen gegeven en hebben me mede gebracht tot waar ik nu ben.
We leren veel van onze kinderen en vaak het meest van dat wat niet (alleen maar) goed is gegaan.
Dank je wel, lieve vrouwen, voor je bereidheid om deze rijkdom aan het licht te brengen. Het erkennen en in het licht brengen van ál dat wat uit jou ‘geboren’ is, zal je levensstroom beïnvloeden.
Soms hoor ik vrouwen vertellen over een verlangen naar iets in zichzelf dat ze verloren zijn. Ze zoeken al hun hele leven lang, maar weten niet precies waarnaar. Andere zijn altijd moe of uitgeput en hebben een gebrek aan levenslust. Ze verlangen naar levens-zin en inspiratie. Weer andere vrouwen voelen zich gevangen of zitten vast. Maar de draden of de kooi zijn onzichtbaar. Wat houdt hen tegen? Ook wel zeggen vrouwen iets te hebben geofferd wat hen dierbaar was, bewust of onbewust, in de hoop op beter. Maar dat beter is niet gekomen. En soms voelen vrouwen zich zo uitgemergeld, dat het is als dat er geen vlees meer aan hun botten zit.
Eén van de mannen van het mooie landgoed Midgaard, waar ik heel graag en dikwijls kom, heeft mijn ogen en hart geopend voor het héle kleine leven. Voor mensenogen meestal te miniscuul om deze wondertjes echt te beschouwen, dus maken we gebruik van loepjes en ook van de camera-app op onze
smartphones, waarmee je kan inzoomen.
Er ontvouwt zich aan mijn ogen een wereld, rijk aan kleur en vorm: ragfijne draden; kleine bekertjes, mondjes of openingetjes; schitterende kleuren van oranje, groen in vele tinten, van hagelwit tot lila; mosjes lijken zo op palmbomen; kleine scheurtjes en openingetjes in basten van bomen tonen als diepe kloven en spelonken; onder de basten vinden we gangenstelsels die lijken op mooie bladnerven; evenals de mini-nestjes van een of ander insect, die verborgen liggen onder de bast. Kortom, er openbaart zich een wereld van leven, waaraan ik meestal voorbijga. Zichtbaar voor mij dankzij de mogelijkheid van het uitvergroten.
Dit ragfijne leven is een mooie metafoor voor wat we in de Ontembare Vrouwengroepen doen. We nemen hier onze innerlijke bewegingen onder de loep. Bewegingen, waarvan we vaak bewust geen weet hebben over wat en hoe we het doen. Je lichaam volgend doet je zien wat er speelt of wat er weggehouden wordt, welke onderstromen er meebewegen in jouw grote geheel.
Het zijn de ervaringen, die ik in een cyclus aanbied, die dit ondergrondse of bodemleven openbaart. Vanuit ons hoofd hebben we een ideaalbeeld hoe we het graag zouden doen. Maar ons lichaam vertelt hoe het echt is. Het toont door een subtiel gebaar of een houding, bijvoorbeeld dat je het zelf wilt doen en niet geholpen wenst te worden; of juist het tegenovergestelde: dat je steun gaat zoeken als het wat lastiger wordt; en hoe je hoofd de controle overneemt i.p.v. op je lichaam te vertrouwen; of hoe je letterlijk je last ver-draagt en van je afhoudt, terwijl het lichter wordt als je deze bij of tot je neemt.
Zelf word ik er altijd heel blij van om op deze manier mijn bewegingen te ontdekken. Het is zo dichtbij en ik kan en hoef het niet te verbloemen. Het geeft me inzicht in mezelf en i.p.v. mezelf erover te veroordelen kan ik compassie voelen. Ik kan er niet om heen, dat hoeft ook niet meer, mijn lichaam vertelt het me: zo is het.
Het onder de loep nemen van je eigen bodemleven en je eigen onderstromen helpt je een rijke variëteit in jezelf ontdekken. Kleuren en vormen, levensstromen en diepten waar je eerder mogelijk geen weet van hebt.
In de Ontembare Vrouwengroepen ga je hierin ontdekken. Eén verhaal uit het prachtige boek de Ontembare Vrouw staat gedurende cyclus centraal. Het is mijn wens dat je gaat ervaren wat de beelden in het verhaal jou vertellen over jezelf. Dat doen we via verschillende creatieve werkvormen. Je duikt zo met een groep vrouwen, die je steunen, spiegelen en bemoedigen in je eigen verhaal.
Tranen
Toen ik vandaag in het boek De Ontembare Vrouw las, begonnen op een gegeven moment mijn tranen te stromen. Wat ik daar las, is zo herkenbaar en het raakte me.
Clarissa, de schrijfster, schreef over het deel in jezelf waarin je jezelf afbreekt en als het ware ‘vergiftigt’. 
Al lezende maakte ik contact met een periode in mijn leven, waar ik nooit goed genoeg was, altijd dacht dat ik geen waarde had en angst had om te falen. Dit ondermijnde mij in heel veel doen en laten. Het verlamde me en ik durfde niet meer in beweging te komen.
Al lezende kon ik de pijn van die stagnatie weer voelen. Alsof er een vergrootglas boven dit stuk werd gehouden.
De stroom van mijn tranen toelatend, hielp iets in mij te doen stromen. Bovendien lieten mijn tranen me helder voelen dat er iets is waar nog licht op mag schijnen.
Want ja, dit kritische stuk komt best nog wel eens langs. Maar het overheerst me niet meer zoals het eerder deed.
Net teruggekomen van vakantie voelde ik dat ik moest zoeken in mezelf hoe mijn stroom in het dagelijks leven weer op te pakken. Dat ondermijnende stuk lag daarbij op de loer, ik voelde de aanwezigheid ervan. Wetende dat dit negatieve stuk in mij bestaat, is het steeds weer een kunst om het te herkennen en niet als ‘waar’ aan te nemen.
Zo word ik keer op keer geraakt door dit prachtige boek, “een geschenk van diepe wijsheid, inzicht en liefde.” (Alice Walker). De Ontembare Vrouw wijst me de weg en laat me zien hoe ik andere keuzes kan maken. Fijn om dit met andere vrouwen te delen en jou te inspireren hetzelfde te doen.
Glimlach
Met een glimlach op mijn lippen loop ik door ons huis. Mijn huid voelt zacht, mijn ogen stralen, mijn hart maakt kleine jubelsprongetjes. Waarom? Omdat ik doe, wat zo dichtbij mezelf ligt, dat ik niet anders hoef te zijn. Daar word ik blij van!
Vanmorgen waren hier de vrouwen van één van de Ontembare Vrouwengroepen, die ik begeleid. Het was voor hun de eerste bijeenkomst. Deze stond in het teken van kennismaken. Kennismaken met elkaar, met het boek De Ontembare Vrouw, met het verhaal dat centraal staat en de thema’s die daarin spelen. Het verhaal, dat ik vertelde, raakte en maakte veel los. En deze zo eigen vrouwen deelden meteen al hele persoonlijke ervaringen uit hun levens.
Jarenlang heb ik gedacht: later als ik groot ben dan …. Tja, wat dan?
Want, dat wat ik toen deed was iets waarbij ik voelde dat ik niet “uit de verf” kwam, waarin ik me op één of andere manier klein(er) maakte, waarbij ik voelde: “Wel leuk, maar …. Ik heb meer in mijn mars; ik kan het niet helemaal op mijn eigen manier doen; ik word gek van de regelgeving; of ik doe wel hoe het hoort, maar waar blijf ik zelf? ; en, doe ik het wel goed genoeg? ”
Maar wat moest ik dan? Wachten tot later, tot het moment dat ik het zelfvertrouwen, de moed of genoeg ervaring zou hebben, zo dacht ik.
En nu?
Ik heb een vorm van werken zelf “bedacht” of (uit)gevonden, ik volg mijn eigen inspiratiestroom, ik ontdek mijn eigen-wijsheid en mijn eindeloze creativiteit.
Alles wat ik doe toets ik aan mezelf. Ik bedenk niet zozeer iets, maar stel mezelf steeds de vraag: hoe is het voor mij? Hoe speelt het in mijn leven? Hoe ervaar ik het?
In die zin maak ik mezelf niet groter en ook niet weer kleiner. Het komt van heel dichtbij mezelf. Daardoor geloof ik in wat ik doe. En steeds weer stap ik het onbekende in en zet ik nieuwe stappen. Dat houdt het fris en opwindend.
En, ik doe het niet alleen. Om mij heen leven mensen, die in mij geloven.
Ook de vrouwen weerspiegelen mij dat het zinvol is wat ik hen aanreik. Ik ervaar het met hen als een dans van geven en ontvangen. Als de vrouwen niet konden ontvangen van wat ik bied, zou ik niet kunnen geven. En andersom geven zij mij, wat ik van hen mag ontvangen.
Bovendien, misschien klinkt het gek, ik voel me geleid. De Gayatri, een gebed dat zich richt tot de zon, is voor mij daarin een fijne inspiratiebron:
“Jij, die de bron bent van alle kracht,
Wiens stralen de hele wereld verlichten.
Verlicht ook mijn hart,
Zodat het ook jouw werk kan doen.”
Wat dat is wat ik doe en me zo blij maakt?
Ik organiseer Ontembare Vrouwen Groepen.
In een Cyclus van 7 bijeenkomsten, verdeeld over 4 à 5 maanden duiken we met één verhaal uit het fascinerende boek de Ontembare Vrouw in onze persoonlijke levensverhalen: wat weerhoudt je en wat inspireert je om te gaan leven vanuit je eigenheid.
En hoe dat zo is gekomen?
Het is De Ontembare Vrouw, ook de Wildevrouw, die ook mij steeds inspireert en aanmoedigt om mijn eigenheid te leven. Zo nauw te luisteren naar wat bij me past. Echt dat te doen en geven van wie ik ben. Niet groter en niet kleiner. Wel voelt het soms groots aan, omdat ik me lang kleiner heb gemaakt. Niet meer terug te schrikken van nieuwe stappen die gezet mogen worden en ontdekken dat het doen van spannende dingen me juist veel krachtiger, steviger en vrijer maakt. En dat geeft levensvreugde!
Het geheim zit ‘m vooral in: het is goed genoeg, ik ben goed genoeg.
En soms zijn er dagen dat ik dat weer even kwijt ben. Zeker, dat is er ook.
Maar nu glunder ik nog even door van oor tot oor. Dankbaar genieten!
Jouw verhaal doet ertoe!
Soms gebeurt het dat één van de vrouwen zich afmeldt voor de bijeenkomst Ontembare Vrouw: ziek, niet lekker met vaak ook een psychische reden, die daar onder ligt. Hoewel ik weet dat de vrouwen meestal graag komen en ik kan aanvaarden dat het soms gewoon zo is, denk ik ook wel eens: Hé, wat jammer, een gemiste kans. Zonde als je een bijeenkomst mist!
Als ik de vrouwen hierover spreek, zeggen ze vaak dingen als: ik voel me bezwaard naar de groep, mijn verhaal is te groot, ik wil de vrouwen niet belasten met mijn verhaal…
Oh lieve vrouwen, wat zonde dat je je laat weerhouden, dat je de ruimte die er (ook) voor jou is niet pakt en je verhaal vertelt.
De Ontembare Vrouwengroepen zijn groepen waarin ik werk met het gelijknamige boek De Ontembare Vrouw. Mijn intentie en bedoeling is om niet óver het gekozen verhaal te praten, maar om een veilige bedding te creëren, waarin de vrouwen zich voelen uitgenodigd om te vertellen over zichzelf. De verhalen in het boek zijn verhalen met universele vrouwenthema’s. Ieder verhaal heeft haar eigen karakter. We “spelen” met de thema’s, soms luchtig, met humor, dan weer verstild of ook wel worden de vrouwen diep geraakt. Maar altijd vanuit het vertrouwen in de bewegingen van het leven zelf. Hoe meer je er zelf in brengt des te meer het verhaal voor je gaat spreken en haar werk kan doen.
En zo werken de verhalen verdiepend en helend in de persoonlijke levensprocessen van de vrouwen.
Dat geldt ook voor mijzelf, ook in mijn eigen leven doen de verhalen hun werk.
Door het werken met deze verhalen, daarmee bedoel ik in eerste instantie het innerlijk werk dat ik verricht, krijg ik steeds vaker antwoorden op persoonlijke vragen, zie ik weer de richting die ik te gaan heb, voel ik me aangemoedigd om mijn stappen te zetten en krijg ik steeds meer vertrouwen in het ritme van mijn leven.
Vrouwen komen soms met schokkende, dieprakende ervaringen. Nooit heb ik een vrouw horen zeggen dat het verhaal van een andere vrouw te veel of te groot voor haar was. Eerder vonden vrouwen het bijzonder, dat een vrouw haar het vertrouwen schonk om dit met haar en de andere vrouwen in de groep te delen. Bovendien is er ruimte voor de verscheidenheid. Ook de zogenaamde “kleinere” verhalen kunnen grote impact op iemands leven gehad hebben, wat een openbaring kan blijken voor de andere vrouwen.
En, in elk verhaal van een ander kunnen weer sleutels liggen, open deuren te vinden zijn voor jezelf of ligt het zaad voor een nieuwe kans.
Voor mij hoef je “het” niet te weten of te kunnen, mag je het niet-weten en kan je verhaal met horten en stoten tevoorschijn komen. Er is geen goed of fout. Steeds weer, in alles wat ik aanreik, wat het ook is, gaat het over de ervaringen: wat beleef jij eraan, wat roept het bij jou op?
Je bent een uniek mens, laat daarom jouw ervaring in haar uniciteit voor zich spreken.
Dus als je niet lekker bent of het moeilijk hebt: voel je welkom mét je verhaal. Of heb je het idee dat je niet creatief genoeg bent of dat je stem niet om aan te horen is? Kom gewoon met wat er is en ontdek jezelf met respect voor je eigen verhaal. Je eigen verhaal is uit het leven gegrepen. Het heeft aandacht, lucht en ruimte nodig. Het wil gevoeld, gehoord, gezien worden.
En niet lekker of een pijn hier of daar? Soms gaan vrouwen erbij liggen, ook op deze manier kan je aanwezig zijn en kun je naar elkaar luisteren.
Kortom, je bent welkom met je verhaal – van harte – want jouw verhaal doet ertoe!
Levenslust
Sinds mijn twintiger jaren, misschien zelfs wel eerder, heb ik een fascinatie voor alles wat met sterven te maken heeft. Dit bracht me destijds op het idee om met stervenden te gaan werken. Ik wilde dichtbij stervenden zijn: voelen, ruiken, horen, ‘proeven’ en zien wat er gebeurt in het sterven, in het maken van de overgang van deze wereld naar …. een andere wereld? Wat gebeurt daar? Het ene moment noemen we het levend en het volgende moment dood. Wat is het verschil, waar ligt die grens of overgang? Hóe maakt een mens of een dier deze overgang? Het is een mysterie waar niet voor niets veel over gesproken en geschreven is en wordt.
Ik vergelijk het met een geboorte. Het verschil is dat bij geboorte een ziel het leven in – en aangaat en bij sterven het (aarde)leven verlaat. Beide momenten hebben iets van hetzelfde mysterie.
In de jaren dat ik voor mijn werk veel bij bevallingen aanwezig was, kon ik voelen hoe de dood altijd ook een rol speelde bij deze krachtige en kwetsbare gebeurtenis.
Maar er was ook een andere reden dat ik met stervenden wilde werken. Ik wilde als het ware een stukje meevaren op de zee van de stervenden.
Dat verlangen om mee te varen had te maken met de ondraaglijkheid van mijn aardse bestaan, dat was me vaak te groot. Zo was het.
Er is iets veranderd. Niet dat het sterven me niet meer fascineert. En nog steeds vind ik het fijn om af en toe in te vallen in het hospice. Maar er is nu geen “trek” meer, die me roept. In die zin is het klaar.
Het boek De Ontembare Vrouw heeft daar verandering in heeft gebracht. Sterker nog: ze brengt me in contact met mijn plezier, mijn genieten, mijn speelsheid en mijn vrije expressie en doet mij bruisen. En ook met het vertrouwen op mijn eigen ritme: het ene moment meer naar binnen gekeerd, met soms een afdaling naar de ‘onderwereld’ – de wereld waar de ziel diepe processen doorleeft -, om daarna weer boven en naar buiten te kunnen komen en het leven te leven.
Kortom, de Ontembare Vrouw geeft mij levenslust.
Hiervan wil ik graag delen met andere vrouwen. Dat doe ik op een veelzijdige manier door te werken vanuit mijn speelkracht en het expressie geven aan mijn authentieke zelf én jou, vrouw, uit te nodigen datzelfde te doen en daar in te ont-dekken.
Ingrediënten van een Ontembare Vrouwen Cyclus zijn: Ont-dekken, creëren, je stem laten horen, dansen, niet weten, lachen, ‘ont-remmen’, huilen, spelen, openen, gehoord worden en luisteren, onthullen, zichtbaar zijn, aangeraakt worden en aanraken, gek doen, eigen-zijn, diepduiken en bovenkomen, ontluiken, vernieuwen ….
Er doorheen kijken
Als je kijkt naar deze foto: wat zie je dan?
De beukentakken op de voorgrond, de bloemen aan de waterkant, het weiland daarachter, het groene gras of het licht op de bomen op de achtergrond, of …
Ik ben benieuwd wat jij ziet.
Ieders blik zal ergens anders op vallen. En ook, per moment dat je kijkt kan je wat anders zien.
Met ‘luisteren’ kan het net zo gaan. De ene keer, wanneer je een verhaal hoort of leest, kan je iets anders ‘horen’ dan een volgende keer. Het is net waar je je op dat moment voor opent.
Zo is het ook met de verhalen in het boek De Ontembare Vrouw: kan je er doorheen kijken of luisteren? Kan je zien, horen en voelen wat een verhaal jou te vertellen heeft? Gewoon naar waar het jou raakt. Positief of negatief. Daar waar het je raakt, vertelt het iets over jezelf. Als je zo luistert of ‘kijkt’ ontdek je dat je in een verhaal de sleutels of deuren kan vinden, die je brengen naar eigen antwoorden. Vaak zijn ze te vinden op onverwachte plekken.
De misschien oppervlakkige beelden blijken metaforen te zijn, waarin diepere lagen en geheimen verscholen liggen.
De mens-etende heks blijkt een inwijdster te zijn in je vrouw-zijn; of de man in zwart gekleed in het bos – ook wel de duivel – geeft je aanleiding om nu echt je eigen weg te gaan en nieuwe wegen te gaan bewandelen; het verlies van de huid van Zeehondevrouw moedigt ook jou aan weer terug te keren naar je eigen natuur.
Zelf word ik elke keer weer diep geraakt door de geheimen die in de verhalen van dit alom prachtige boek met diepe wijsheid verscholen liggen. Deze openbaren zich aan jou wanneer je door de eerste beelden heen kan kijken. Dan is het een boek met puur goud.
En dat wil ik graag delen. Met jou, vrouw!
Vandaar dat ik een paar jaar geleden ben begonnen met het organiseren van Ontembare Vrouwen Groepen.
Na de zomer, in september start ik weer 2 nieuwe cyclussen in Zutphen: op dinsdagmorgen en op zaterdagmorgen. Eén keer per drie weken, zeven bijeenkomsten, komen we een ochtend bij elkaar en verdiepen we ons in een verhaal.
Ik reik je ervaringen aan, waarbij de thema’s die in het verhaal voorkomen voor jou persoonlijk gaan spreken. Via delen, luisteren, dansen, stemwerk, creativiteit, opdrachten, visualisaties, stilte gaat het verhaal zo voor je werken.
Stilstaan en bewegen
Een tijdje geleden was ik naar een theatervoorstelling waarbij de acteurs in de zaal stonden – stil – als waren ze een standbeeld. Met een uitgesproken blik en houding. Eindeloos stonden ze daar. Zo lang dat ze begonnen te trillen en beven en te kwijlen. Geen millimeter kwamen ze in beweging, geen geknipper met hun ogen. Hun blik en houding fixeerden ze in één moment.
Wow, wat een uithoudingsvermogen en een krachtinspanning voor deze acteurs.
Door naar ze te kijken en te zien wat er met hen gebeurde ging ik beseffen wat het vraagt en kost om letterlijk stil-te-staan. Eerder had ik me dat nooit zo gerealiseerd. En ook, waar het lichaam uiterlijk stilvalt gaat de beweging van binnen gewoon door: sappen die stromen, kleine spieren die bewegen. Het kan niet gestopt worden. Waar leven is, is beweging.
Echt stilstaan, al je reflexmatige bewegingen negeren, is voor een mens in wezen onnatuurlijk. Toen ik eens poseerde voor een kunstenares vond ik het al moeilijk om lange tijd stil te zitten, niet te bewegen. Laat staan niet te knipperen, slikken, krabben… En dan nog te bedenken in welke houding ik het een lange tijd uit zou houden?
Weliswaar maak je met regelmaat een pas op de plaats, waarbij de uiterlijke beweging naar binnen kan gaan om stil te staan bij hoe het met je is. Soms wordt deze beweging van “stilstand” versterkt of uitvergroot, doordat je ziek wordt, een ongeluk(je) of een burnout krijgt. Ook zien we deze vorm van “stilstaan” terug in de cyclus van de seizoenen, van de maan, of voor een vrouw in haar menstruatiecyclus. Tenminste als je daar naar leeft. Bij deze natuurlijke cyclussen is stilstaan een naar binnen keren, om vervolgens weer ten volle naar buiten te kunnen komen. In het stilvallen lijkt dan uiterlijk niets te gebeuren, maar ondertussen kunnen er allerlei onzichtbare processen plaatsvinden. We noemen het een stilstaan, even niets doen. Van binnen vindt er wel degelijk beweging plaats.
Er is ook een ander soort stilstaan. Letterlijk niet meer weten welke kant op te moeten, geblokkeerd zijn, niet meer in beweging kunnen komen. Eén van de redenen die dat stilstaan veroorzaken is weerstand.
Weerstand ken ik heel goed. Voor mij komt weerstand vaak voort uit angst. Vroeger was ik vaak bang voor verandering, ik verzette me. Wat een inspanning kostte het om daar mee om te gaan.
Jaren geleden, toen ik in crisis was, heb ik me gewijd aan mijn eigen biografie. Lange tijd heb ik in sessies stukje bij beetje verteld over mijn leven, met foto’s erbij. Toen ik na anderhalf jaar sessies terugkeek op mijn leven was er een rode draad: als ik letterlijk in beweging kwam, kwam er weer iets opgang. Stil gaan zitten, niets doen en afwachten versterkte mijn angst, maakte me somber en versterkte mijn blokkade. Uit mijn biografie bleek dat letterlijk bewegen een goed medicijn voor mij was, wanneer ik vastliep.
Nu houd ik erg van wandelen en dansen, dus dat was voor mij een mooie manier om in beweging te komen.
Door die voorstelling ging ik beseffen wat een kracht en energie ik gebruikte bij mijn stilstaan, niets doen. Het was een soort bevriezen.
Mensen zijn bedoeld om te bewegen. En die beweging heeft zijn eigen ritme: groot en klein, naar buiten en weer naar binnen. Met aandacht en respect voor dat eigen ritme is het niet nodig om letterlijk lange tijd stil te moeten vallen. Maar kan er in de hele kleine bewegingen, die lijken als stilstaan, heel veel gebeuren: verzamelen, vullen en vol worden, rijpen en een eerste ontkiemen.
Zo is het ook met vakantie: een moment om de grote bewegingen in werkzaamheden naar buiten voor een periode te laten rusten, opdat je de beweging naar binnen kan maken door te wandelen, te lezen, in de zon te gaan zitten, een fijn gesprek te voeren, lekker uit te slapen.
In mijn Ontembare Vrouwengroepen werken we met dit ritme. Door de verhaallijn, die ik volg in een cyclus, komen er allerlei thema’s aan de orde. Aan deze thema’s gerelateerd bied ik ervaringen aan, die je de raakvlakken doen voelen van het verhaal uit het boek de Ontembare Vrouw, met jouw persoonlijke leven. Ze laten je naar binnen gaan om te ervaren wat er in je leeft en (nog) gevoeld wil worden.
Zo werkt het verhaal voor je en zet het je in beweging. Eerst zijn het misschien kleine interne bewegingen, voor de buitenwereld niet direct zichtbaar, maar die effect hebben op je leven en je op je eigen moment en in je eigen tempo naar buiten toe ook in beweging doet brengen.
Levende Legende
Laatst viel mijn oog op een ware oude dame van 85+. Kromgebogen over haar rollator, schuifelend door de gangen bewoog ze zich schoorvoetend voort.
Bij het aanschouwen van deze broze gerimpelde schoonheid op leeftijd ontvielen mij de woorden “zie daar een levende legende gaan”.
Regelmatig wordt mijn aandacht getrokken als ik naar mensen kijk. Jong en oud. Wanneer ik naar het journaal kijk, mis ik nogal eens de nieuws-boodschap. Ik word gebiologeerd door dat wat niet gezegd wordt, door dat wat er onbewust mee komt. Ik word geboeid, geraakt en ben nieuwsgierig door wat ik zie en waarneem. Wat ik zie is die specifieke eigen manier van lopen, bewegen, kijken, de mimiek of soms juist het ‘stilvallen’ van (delen van) het lichaam. Dat wat uniek is aan een mens met haar of zijn bijzondere eigenheid ervaar ik als schoonheid. Bij mij rijst de vraag: wat maakt dat deze mens het doet, zoals hij of zij het doet? Wat vertelt deze mens, vaak zonder het zich bewust te zijn, mogelijk zelfs ongewild via het lichaam?
Ons lichaam is drager van alle ervaringen, die we gedurende ons leven op doen. Tot in onze cellen en botten dragen we deze levenservaringen met ons mee. Ons lichaam heeft een geheugen en draagt een scala aan verhalen in zich mee. Grote en kleine, hartverscheurende en hartstochtelijke, grappige en nare, tedere en grove verhalen. Ons lichaam openbaart via allerlei wegen iets van onze persoonlijke verhalen.
Het juk dat te zwaar is geweest, kromt de schouders; de alertheid, die soms zo nodig is geweest, doet de ogen priemen; de moedeloosheid kan het hoofd doen hangen; het ongeuite verdriet doet de hals verstrakken; het diepe vertrouwen, ondanks alle ervaringen, brengt een diepe ademhaling vanuit de buik met zich mee; de grote hartekracht laat de ogen glanzen.
Zo kijkend naar mensen, voel ik mezelf mild worden, zonder oordeel. Want de mens laat via deze weg iets zien van zijn/haar persoonlijke ‘geheim’. Dat vraagt om respect. Het is niet goed of fout. Het is wat het is.
Ik ben nieuwsgierig naar de ware verhalen, die in de mensen schuilgaan. Ieder mens draagt een eigen verhaal in zich. En ieder mens heeft een eigen manier van om te gaan met de levensverhalen. Dat maakt een mens zo eigen, uniek en authentiek.
Dus, als je een mens ziet staan of gaan, realiseer je: het is een LEVENDE LEGENDE!
Betekenis geven aan je eigen verhaal!